Derketina wî hinekî cuda ye, ji ber ku derketina Îsa bi xwe cûdaye. Esas karekterê Îsa ne weke yê Mûsa ye. Ji ber Mûsa bi temamî xwedî zihniyeta zilamsalar e û ji bo ku li gorî pîvanê xwe civakê terbiye bike, di bi navê ol û qilifê wê de, civakê bi rêk û pêk dike. Lê Îsa girêdayî terîqeta Eseniya ye. Ev terîqet weke rêxistinekê li hember Roma xwe bi rêxistin kiriye. Piranî kesên xwendevan in, komînal jiyan dikin, kesên bindest, feqîr, karker, jin û her kes tê de heye. Îsa jî endamê vê terîqetê ye. Fikir û zihniyeta vê terîqetê li ser fikirê Îsa bandor kiriye, lê Îsa pir tê razber(soyut)kirin. Lê tişteke wisa nîn e, esas Meryem ne weke ku Xirîstiyantî nîşan didin, jina ku her çavê wê bi girî û stûxwar e. Esas Meryem ji çanda Astart e, Kîbele, Afrodît û Demeter tê û jineke ku bi çanda civaka xwezayî ve girêdayî ye. Baweriya wan ji Xweda zêdetir bi Xwedawendan heye. Lê niha hundirê wê pûç û vala kirine. Meryem jî anîne asta sembol û pûtekî çav bi rondik. Lê rastiya Meryem û çanda wê ne ewe. Di Xirîstiyantiyê de, baweriya 3’ê heye ku bav, kur û ruhê pîroz temsîl dike ye. Dibêjin esas destpêkê bav nîne, dayik Meryem heye lê piştre ev pêşketiye. Feqet ew ruhê pîroz temsîliyeta Meryem e, piştre hatiye berovajî kirin. Me di beşa berê de jî got, esas zayîna Îsa heman roja zayîna Asterte ye. Wate roja ku tav tê dinyayê ye. Ji ber ku Îsa jî bi vê çanda xwedawendîtiyê ve girêdayî ye. Lê li ser wî tê nixumandin, mîna ku Meryem ji aliye Xweda ve di carekê de ducanî bûye û Îsa hatiye dinyayê nîşan didin. Pir zêde îlahîkirina vê bûyerê bi armanca veşartina rastiyê tê kirin. Dema ku wisa dibêjin jî, êdî kes nikare li hember jî derkeve û Îsa pir tê razber kirin. Feqat Rêber Apo li hember vê razberiyê ye. Ji ber di bingeh de ên ku herî zêde Îsa dikin kurê Xweda, di esas de ên ku herî zêde heqîqeta Îsa tewş û berovajî dikin in. Ji ber ên ku bixwazibin rastiya Îsa bizanibin, di rastiyê de Îsa ne kurê Xwedaye. Ji ber Îsa kurê Meryeme, Meryem jî ji çanda Xwedawendîtiyê tê, lewma mecbûrin bi wir ve girê bidin. Li ser rastiyê dinuxumînin û hewaleyî Xweda dikin da ku rastiyê veşêrin û civakê bidin bawer kirin. Lê di terîqeta Esenî bi xwe de jî, jin hene û tê gotin ku di nav hewariyên Îsa bi xwe de jî jin hene. Ji ber ku Îsa bi çanda dayikê ve girêdayî ye lewma di olê xwe de jî her dem dixwaze cih bide jinan. Dibêjin di “xwarina dawî” ku beriya Îsa biçe çarmixê de 2 kursî valane. Lê di wêneyên roja îro de hatiye rakirin. Lê niha Încîl jî pir hatiye guhertin û bi çar versiyonan ên Mata, Markus, Luka û Yuhana hatiye nivîsandin. Cardin di Xirîstiyantiyê de dibêjin Ehdê kevin û Ehdê nû. Ya kevin pir zêde çapên wê yên rasteqîn nemane, ji ber çar caran hatiye nivîsandin. Lewma nayê zanîn jî bê ka çiqas tişt de hatine guhertin. Ji ber wê versiyonên nû ti têkiliya xwe bi rastiya Îsa ve tune ne. Ev yek jî pir girînge. Ji ber di rastiyê de di nav hewariyên wî de ku hevalên wî yên rê ne jin hene. Cardin têkiliya wî bi Marya re, ku di civakê de weke jina ku fuhuş dike tê nasîn, lê Îsa li hember civaka ku dixwaze wê recm bike derdikeve. Lewma di dema ku dixwazin recm bikin de Îsa ji wan re dibêje: ‘’di nav we de kî paqije(di wateya cewher û exlaq de) bila ew kevirê yekemîn bavêje.’’ Ji ber Îsa rastiya wan baş dizane, heman demê dizane ku ger jinek tena xwe bimîne jî, ber bi rêbazên qirêj ve naçe. Lewma heya ku Îsa jiyan dike pir nirx dide jin. Piştî ku Îsa dimire Xirîstiyantî jî cuda dibe. Piştî 300 salan hinekî belav dibe, lê tişta baş tê de ew bû ku berovajî olên din ku di Yahûdîtî û Misilmantiyê de xerîzeyê cinsî yên zilam pir tên vejîn kirin, jin di warê cinsî de pir tên teşwîq kirin, di olê Xiristiyantiyê de pîvan hene. Nahêlin zilam pir zêde bi xirabî li jin temaşe bike. Piştî ku Îsa dimire hewariyên wî navên xwe dikin ezîz û ezîze, di nav wan de zewac tune ye, heya dawî xwe ji bo fikirê Îsa dirazînin. Di nav wan de ezîz Paul ku esas ê ku Îsa kiriye Îsa û fikirê wî belav kiriye ew bi xwe ye. Ji wî pirs dikin û dibêjin bila keç bi zilamekî re bizewice an na? Ew jî dibêje, “şîreta min ji we re ger nezewicin hîn baştire”, feqet bi temamî zelal jî nabe ji ber formulekî wî tune ye. Raste ezîz û ezîze nazewicin lê ji bo civakê giştî wê çawa bibe tam nizane. Ji ber wê dibêje “nezewicin baştire, lê ger bizewicin jî pêwîste tedbîrên wan hebe û her tiştê xwe teslîmî zilam neke” Ew ji milekî difikire û ditirse ku ger jin nezewice dibe ku xirabiyekê bike, ji ber wê fikirê xwe bi zelalî danayne holê. Piştre ji bo ezîz û ezîzeyan formulek pêşdikeve dibêjin, bila bi fikirê Îsa re bizewicin. Wate, bila di warê fîzîkî de bakîre bin lê di fikir de bi fikirê Îsa re bizewicin. Ev yek jî weke terîqetekê û manastirekê pêş dikeve lê hemû civak vê pêş naxe. Lê piştî wê ev sazî ji cewhera xwe derdikeve û mîna niha rahîbebûn pêş dikeve. Rahîbe jî nazewicin, diçin manastira xwe dinuxumînin, ji bo ol û baweriya xwe xizmet dikin. Lê belê rahîbetî ji cewhera xwe ya sereke derketiye û di aliyê pergalê de hatiye zivirandin. Erê nazewicin lê gelek tiştên qirêj di nav de çêdibin, an jî pir dogmatîk bûne, ji ber ku îro Îsewîtî bi pergalê re bûye yek rahîbe jî temsîla wan dikin. Lê di ezîz û ezîze di dema xwe de ne mîna rahîb û rahîbeyan dogma, girtî û yekalî ne. Ew di rastiyê de nazewicin û heya dawiyê xwe li gorî fikirê dirazînin. Ew diçin di tapinakan de xizmet dikin û dibêjin li şûna ku em bi zilamekî re bizewicin, em di tapinakê de bi kar û baweriya xwe re mijûl bibin ji bo me baştire. Tişta ku esas Saint Paul dixwaze bibêje jî eve, erê bi zelalî nabêje lê vê wesiyetê dike. Tişta girîng ewe ku Xirîstiyantî li pêşiya gelek jirêderketinan digire, li pêşiya şehwet û têkiliyên çeloxwarî digire. Dibêjin bila zewac û têkilî hebin lê pêwîste sînorê wê jî hebe. Rêber Apo dibêje ev fikirê Xirîstiyantî avantajek ji bo civaka Ewropa pêşkêş kir. Ji ber civaka Rojhilata Navîn di eksenê ol de, di nava nêzîkatiya ji zayendîtiya çors û şaş tê destgirtin de xwe wenda kir. Ji ber ku kevneşopî û zayendîtî fikir û îradeya mirovan dişkîne, dikuje û nahêle ku enerjî ji bo tiştên baş biherike. Lewma xirîstiyantî ji bo civaka Ewropa qezencek bû. Lewma ger ku heya îro mirovên Ewropa hîn zêdetir ji zanist û felsefê re bêhtir vekirîne, hîn zêdetir sosyalin, hîn zêdetir enerjiya xwe ji bo tiştên bi vî rengî dane û bi zayendîtiyê re xerc nekirine, sedema xwe ya sereke ola Xirîstiyantî û bi saya derketina ezîz û ezîzeyan, fikirê Îsa û pîvanên exlaqî ku ji bo zayendîtiyê pêşxistine ye. Lê mixabin di civaka Rojhilata Navîn de, pir zêde jin di nava vê zihniyeta êrîşwarî ya zilaman ku tenê bedena wê hedef digire û li ser esasê şehwa xwe tevdigere de fetisiye û hatiye wenda kirin. Zilam bi xwe jî ruxmî ku ewqasî jinê reş dike, lê diçe pê re jiyan dike. Lewma ger ku Rojhilata Navîn xwe di vê mijara zayendîtiyê de wenda nekiriba, wê berhemên wê ji yên Ewropa zêdetir ba. Ji ber çanda wê çend qatan bedelî çanda Ewropaye. Piştî ku Xirîstiyantî dibe olê resmî û sereke yê şaristaniyê, di nav xwe de parçe dibe. Gelek mezheb pêş dikevin. Her mezhebek mijara jin bi heman rengî nagire dest. Protestan cuda dest digirin, Katolîk hinekî girtî ne, Ortodoks hîn zêdetir çep û civakî ne. Niha jî engalîzim derketiye senteza her sê mezheb û olan çêdike. Demekê Kalvenîzim hebû, niha pir zêde nemane. Lewma perçebûn çêbûye. Civaka Ewropa jî bi temamî Îsewîtî nepejirandiye. Ol di aliyê desthilatê de cuda tê jiyan kirin, di aliyê civakê de jî cuda tê jiyan kirin. Roja îro kilîse bûye cihê hişkebawerî û desthilatdarî belavkirinê. Lê çanda manastir jî heye ku ol û civakê sentez dikin û dixwazin ol bi riya civakê bidin jiyan kirin. Ev milê wê yê başe. Di wê de jî çend tarîqat pêş dikevin. Ji wan montanîzim, begigler hene. Heman demê Baciyanê Rûm, li Anatolya jî pêş dikeve, cemaatên ku jin têde serokatiya ol dike ye. Cardin tarîqatên jin jî pêş dikevin, papayên wan jin in. Tê gotin ku di dema Xirîstiyantiya piştî Îsa de dibêjin pêwîste jin bi hekîmtiyê re mijûl nebe, hiqûq nexwîne (lewma jin pir dereng li Ewropa diçin zanîngeha huqûq). Bi vî rengî gelek qadan ji jin re qedexe dikin, sedemê wê jî ewe ku jin qirêj dibînin. Her wiha dibêjin ger zilamek nexweş bikeve wê jineke hekîm çawa nêz bibe û destê xwe bidê. Di wê demê de jinek li Îtalya ku di hekîmtiyê de pir li pêşê derdikeve. Hineke nexweşî hene ku kes jê fam nake, ew jin dixwaze biçe derman bike. Ew nexweşî piranî yên çermin, lewma pêşdîtinên wê jinê jî hene, tecrûbeyên wê hene û dermankirina bi cureyên gihayî dizane. Lê ji ber qedexeye jin behreya xwe ya di vî warî de pêş bixe, lewma ew ji xwe mîna zilam dipêçe û bi salan karê tibî dike û xizmet dike. Piştre ferq dikin ku jine û wê dikujin. Dîsa di rayeyên olî yên Xirîstiyanan de asta papa heye, papaz, rahîb, rahîbe û saziyên olî bi wî ve girêdayî ne. Lewma ji ber ku bûye olekî desthilatdar di asta herî jor de cih nadin jin û nabe ku jinek di asta papa û papaz de derkeve. Tenê dikare bibe rahîbe ku ew jî tenê ji bo xizmetkirina kilîse ye. Lê tê gotin ku di asta papa de jî jin derketine, feqet dîrok behsa wan nake. Tenê di cihekî de behsa papa Ciwana tê kirin, lê ew jî xwe di şekil de dike mîna zilaman ta ku digihêje asta papatiyê, lê dema ferq dikin ku jine wê dikujin. Çawa ku di Mûsewitî de nehiştine jin bibin pêxember, di Xirîstyantiyê de jî nehiştine ku jin bibin papa. Roja îro li Ewropa rojbûna Îsa di heman roja ku em pîroz dikin da nakin. Ew di 24-25-26’ê Kanûnê pîroz dikin. Weke ku me beriya niha jî anî ser ziman ew roja ku Astarta tavê tîne dinyayê ye. Heman demê di hinek civakên din de heya niha roja zayîna Astarte tê pîroz kirin. Ji ber ku sembola wê Venûse hinek civak di wan rojan de kilorên bi şêweyê wê stêrkê çêdikin û pîroz tê dîtin. Lewma di vir de mesele ne zayîna Îsa ye, mesele pîroz kirina çanda civaka xwezayî û zayîna tavê ye. Her olek bi behaneyekê pîroz dike, lê ew kilorên ku çêdikin dide diyar kirin ku girêdayî çanda Xwedawenda ye. Ev jî dide diyarkirin ku Îsa ji çanda Xwedawenda tê û dayika wî ne jineke bêhêz û çav bi rondike. Bi rastî jî Xirîstiyantî rol nade Meryem, heya di anîna Îsa de jî, wê diyarker nabînin, ji ber dibêjin xweda pif kiriye û Îsa bi ruh bûye, Meryem jî tenê ew aniye dinyayê. Lê tam berovajî wê Meryem jina ku bi çanda Xwedawendîtî ve girêdayî ye. Ji ber wê tê gotin ku destpêkê pîrozkirinên wan ên 3’ê, Meryem an jî dayik, ruh û xweda ye, bav tê de tune ye. Piştre bav lê zêde dikin û dayik radikin. Di Mûsewîtî û Xirîstiyantiyê de êdî dema ku jin bizewice tenê bi zilamekî re na, bi dewlet, Xweda û zilam re dizewice. Dema ku diçin jin dixwazin, ku di Misilmantiyê de jî heye dibêjin, bi emrê Xweda û pêxember em hatina keça we dixwazin. Lê çima dibêjin bi emrê Xweda û pêxember, ji xwe 2 însan dizewicin, lê çima Xweda û pêxember dixin navberê? Heman demê dema dizewicin ger Xirîstiyan bin di hizûra papa de dizewicin, ger Misilman bin bi hebûna îmam û îmzaya memûrê dewletê dizewicin. Mirov dikare şkandina 2’yemîn bi zelalî di vir de bibîne û bizanibe ku zewac tenê ne bi zilam re ye. Ji ber êdî hukmê jin ne tenê dikeve destê zilam, hema demê dikeve destê Xweda û dewletê. Ji ber ku bi îzna Xweda ve dizewice, çi were serê wê jî nikare berde. Heya zarok anîn û rehîma jin dikeve destê wan. Di vê şkandinê de îradeya jin bi temamî dikeve destê bav, mêr û zilamê serdest. Di heman wextê de qedera jin dikeve destê xweda û dewletê. Lê şkandina yekemîn herî kêm jin di wê astê de nebûbû ayidê xweda, erê zilam û dagirkerî jin kiribû qefesa xwe, lê di ser de xweda tune bû. Lê bi ol re xweda jî li ser zêde bû û jin du caran kete qefesê û du caran hat şkandin. Jin di ruh de hat şkandin exlaq ji destê jin tê girtin û zihniyeteke bi temamî berovajî zihniyeta civaka xwezayî hem di mejiyê zilaman hem jî di mejiyê jinan bi xwe de jî tê rûnişkandin. Êdî jin jî bi wan kiryaran weke qeder ji bo xwe qebûl dike. Lê tiştê ku bi destê insan hatiye avakirin dikare bi destê insan jî were xirab kirin. dema ku bibêjin qedere, Xweda wisa xwestiye, dîn wiha gotiye, jin mecbûr dimîne ku tiştên li ser wê tên meşandin daqurtîne û hezim bike. Mezhebên Ku Di Îsewîtiyê De Derdikevin 1-Montanîzim: Di sedsala 11’emîn de li Manîsa pêş dikeve. Terîqeteke jinên rahibe (ezîze) ne. Veşartî tê avakirin. Berdawamiya çanda Kîbele ye. Încîla kevin(ehdî kevin) dişopînin. Rêxistineke xwesere, lê di nav wan de zilam jî hene. Pêşengên wan bi gelemperî du jin û zilameke. Li hember Xirîstiyantiya ku siyasî bûye û bûye desthilatdar derdikevin. Cewhera Xirîstiyantiya kevin dipejirînin. Rêxistineke îlegale(veşartî). Pergal qebûl nake ku derkevin. 2-Bêgîng: Di sedsala 13’emîn de li Holanda pêşdikeve. Ew jî hemû jin in. Ji rahîbe û ezîzeyan pêk tên. Papazên zilam red dikin. Jin bi xwe waazan dide. Ew jî cewhera Xirîstiyantiyê diparêzin û Xirîstiyantiya ku bûye olê dewletê yê resmî red dikin. Di nava xwe de çanda dayik salarî diparêzin. Ew jî veşartîne. Tê gotin ku di navbera sedsala 11. û 13. de bi hezaran jinên ezîze yên ku li pey şopa Îsa diçin, tên kuştin. Hinek ji wan jî di nava nêçîra cadiyan de tên kuştin. Ji ber gotine ku mumkine Îsa di ruhê jinekê de were, vê jî weke guneh dibînin û piranî jinên zanist bi vî awayî kuştine. Yan jî ditirsin ku di nav wan de hinek xwe weke pêxember îlan bikin, lewma piranî jinên ku di van mezheban de cih digirin dikujin. 3-Heretîk Û Gnostik: Piranî jinên ku bi îlm, kîmya ku berê jê re digotin sîmya û biyolojiyê re mijûl dibine. Di heman demê bi ol mijûl dibin û bi çandê wê ve girêdayî ne. Xirîstiyantî van weke mezhebên jirêderketî bi nav dike, weke ku mejiyê insanan xerab dikin, di derheqê ol de tiştên şaş belav dikin, digirin dest. Şîroveya wan pir şaş hatiye kirin. Tê gotin ku ên di van cemaatan de cih digirin bi tevahî tecrubeyên xwe ji hevdu re vediguhêzin. Çanda Xwedawendîtî di nav wan de berdewam dike. Niha bi femînîzmê re rengê jin weke Mor tê nîşanddan, lê esas di civaka xwezayî de sore, lewma dema ku pergal xwestiye wan jinên zanist bikuje, li ser bedena ku nîşanek sor dibîne, hema digire û dikuje. Dibe ku hinek jin ne di nav wî mezhebî de bin lê sor li xwe kiribin an jî tesadufî deqên sor li ser bedena wê hebin, lê ev dihêle ku ew jî mîna endamên cemaatê werin destgirtin û weke ku li hemberî xirîstiyantî û xweda derketine bi tevahî tên kuştin. Di van cemaatan ji %90 jinin, ji %10 jî zilamin. 3’ê Kesayetên Ku Pêşketine 1- Ezîze Bingenli Hildegard, heya asta papa pêşketiye. Di navbera 1078-1179’ de jiyankiriye. Ezîzeya mezine. Bi navê xwe manastera jin a yekemîn avakiriye û vekiriye, tê de gelek jin perwerde kiriye. Ew jin jî li nav civakê belav bûne û heya demeke dirêj li ser vî fikirî mane. 2- Ezîze Petrona, jineke ezîze ye. Ji beşa civakê ya feqîr e. Her dem ji bo alîkariya kesên feqîr, bindest û bi taybet jin û tevahî kesên ku pêwîstiya xwe bi alîkariyê heyî tevgeriyaye. Di nav civakan de geriyaye û alîkarî daye. 3-Ezîze Abdaral, li hember kilîse derdikeve. Xwestiye manastareke jin ava bike. Ji aliyê kilîse ve hatiye darizandin û cezakirin. Piranî kesên ku di her sê tarîqetan de cih digirin hatine kuştin. Di komkujiyê re derbas bûne û pir kêm çanda wan maye. Ew cemaat bi giştî nazewicin, pîvanên wan hene. Dibêjin em bi îdeolojî û armanca xwe re zewicî ne. Ezîz jî û ezîze jî nazewicin, bi hev re kar dikin û bi hev re dimînin. Esas dixwazin rola jin di Xirîstiyantiyê de bidin pêş. Lêkolîn û lêgerînên wan piranî li ser vê yekê ye. Lê kilîse destûr nade wan, derketin û avabûna kapîtalîzmê jî li ser kuştina van kesên zanist pêşketiye. Ji Waneyên Jînelojî ya Arjîn Dersîm a Akademiya Şehîd Berîtan De Hatiye Berhev Kirin Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 177
Jinên Hezret Di vê başê de emê di her sê olên yekxwedayî yên Mûsewî, Îsewî û Misilmantiyê de nêzîkatiyên li hember jin û asta jin bigirin dest. Me berê jî dabû diyarkirin ku şkandina cins a yekemîn di qatmana 3’yemîn bi Tiyamat û Mardok re pêkhatiye. Şkandina 2’emîn jî di olên yekxwedayî de pêkhatiye. Bi taybet jî di ola Mûsewîtî (ola Yehûdîtî-Tewrat) de çêbûye. Olên Îsewî û Misilmantî jî wî temam dikin. Lewma Mûsewîtî olekî wisa ye ku pêwîste mirov bi kûranî lêkolîn bike ye. Ji ber olê ku herî zêde jin ji civakê dûrxistiye, ew li derve hiştiye, pir tiştên xirab ji bo jin gotiye û heya bingehê zihniyeteke pir şaş jî di derheqê jin de daye avakirine. Hevjîna Hz. Îbrahîm Sara ye. Ji ber ku ji wan re zarokên kur çênabin, bi cariyeya xwe ya bi navê Hacer re dizewice. Hinek kes dibêjin ku Hacer ji civakeke dine û bi eslê xwe Êzîdiye, lê di wê demê de ji ber ku pergala cariyetî û kolegirtinan heye, ew jî li gel Îbrahîm weke cariye dixebite. Sara jî ji beşa civakê ya arîstoqrat û burjuwaziyê ye. Ji ber ku Îbrahîm li hember Nemrûd serî radike, mecbûr dimîne ku koç bike û biçe Misrê. Dema digihêje wir jî, her du jinên xwe weke ku xuşkên wî ne dide nasîn. Sedemê wê jî ewe ku dixwaze di riya xweşikbûn û bedewbûna jinên xwe de di koşka Misrê de cih bigire. Ji ber ger bêje jinên minin dibe ku cih nedin, lê bibêje xuşkin û ji ber ku wê demê mentiqê serdest tîcarete dibe ku bi riya jinan cih bidin wan. Bi vî awayî bi fêlbazî û hesabwarî nêzîkatiyekê pêş dixe. Piştî wê ji Hacer re kurek çêdibe heman demê ji Sara re jî kurek çêdibe. Kurê Hacer Îsmaîle, yê Sara jî Îshaqe. Heya niha jî Yahûdî kokên xwe dispêrin Îshaq, ji ber ku dayika wî Sara ji beşeke civakê ya jorîn tê. Ola sune jî li ser navê Îsmaîl pêşdikeve, ji ber ku ew kurê Hacere û ne ji beşa aristoqrat. Filistînî jî kokên xwe dispêrin Îsmaîl. Piştî ku Îbrahîm û malbata xwe demeke dirêj li koşkên Misrê dimînin, derbasî Kenan (Îsaraîla îro) dibin. Êdî di pêvajoya Mûsa de zihniyeta dagirker û desthilatdar bi temamî zelal dibe û tê rûnişkandin. Ji xwe beriya wî bi zihniyetekê ve pir tiştên ku çanda jinê ne û yên civaka xwezayî ne hatine reşkirin û berovajîkirin. Mûsa jî li ser vê zihniyetê zihniyeta xwe jî zêde dike û temam dike. Di mîtolojiyê de jî tê gotin ku şkandina duyemîn di navbera Mûsa û xuşka wî Mariyam de ye. Vê şkandinê jî bi vî awayî îfade dikin. Tê gotin ku Mariyam jineke pir bi hêze, zekiye, pêşdîtinên wê zêde ne, bi çanda xwedawendîtiyê ve girêdayî ye û dixwaze baweriya berê temsîl bike. Li hember wê jî Mûsa ola ku aniye ango Mûsewîtiyê li ser wê ferz dike. Heman demê dibêjin ku herî zêde şerê wan li ser mîrasê ye. Ji ber dema ku di parvekirina mîrasê de jin hesab nakin û para xwe jê nagirin, Mariyam jî daxwaza mîrasê dike. Esas ev gotin şêweyeke, ji ber di bingeh de tê gotin ku yê xwestiye xwe weke pêxember bide îlan kirin Mariyame. Dîtinên wê û lêpirsînên wê hene lewma weke jinekê dixwaze di civakê de derkeve pêş. Lê belê Mûsa vê armanca wê ferq dike û fam dike, ji bo ku çavê wê bitirsîne û wê ji vê hewildanê paşde bikşîne wê tehdît dike û jê re dibêje ku Xweda bang li te dike. Dema ku Mariyam diçe odeyekê gel Xweda, êdî li wir kî heye û bi kê re axiviye ne diyare û dîrok jî bi ti awayî vê bûyerê venake. Lê dibêjin dema ku ji wir derdikeve rengê wê zer bûye, pir tirsiya ye, dev ji hemû nerînên xwe berdaye û olê Mûsa qebûl kiriye. Mirov dikare bibêje ku esas dema ew şandine gel Xweda, dibe ku bi şêwazekî ew tirsandibin jê re gotibin ku jinek nabe pêxember. Lê esas pêxembertî wê ji bo Mariyam be, feqet Mûsa ji destê wê girtiye û bi vî awayî şkandina 2’emîn pêk hatiye. Pêve girêdayî, ayet tên nivîsandin. Di dînê Mûsewîtî de heqareta herî mezin ku mirov li hevdu bikin ewe ku ji hev re dibêjin, “weke jin tirsonek be û weke jin êş bikşîne”. Bi vî rengî esas heqareta herî mezin li jin dikin. Êdî tiştên ku berê di civakê de û ji bo jin pîroz bûn, ol wana bi temamî lanet dike. Bi taybet jî nirxên jin tên lanet kirin. Vê jî bi riya ol di civakê de belav dikin. Erê heya beriya wê demê gelek tiştên xirab di derbarê jin de hatine gotin lê ev bi riya ol belavkirin hîn zêdetir bi bandore. Ji ber dema ji civakeke ku bi xweda û ol ve bawerdikin re dibêjin ayet hatiye û van tiştan dibêje, civak jî van ayetan qebûl dike û pêk tîne. Beriya wê çanda xwedawend Astarta (xwedawenda zayînê, sembûla wê stêrka venûs, hîlal û mare) di nav civakê de derbasdar bû. Lê ev hemû tên qedexe kirin, tapnakên wê ji holê tên rakirin û pêşiya çanda ku berdewamiya xwe di nava civakê de pêk tîne digirin. Heta astarta bi zimanê wan êdî bi navê Şeytan tê bi nav kirin, destgirtin û lanet kirin. Dibêjin, kî navê wê bi lêv bike mîna ku tiştek pir xerab gotiye û lanete didin nîşandan. Li ser nefsa tenek a jinan û ji bo îsbat kirina lawaziya wan çîrokeke wan heye. Dibêjin Hz.Yûsif (kurê Hz.Yaqûb) yekî pir zêde xweşike. Kesên serwer jî radibin tevahî jinan kom dikin, petat û kêrên tûj didin destên wan. Piştî wê ji Yûsif re dibêjin ka carek du caran di navbera wan de here û were. Dema ku Yûsif diçe, dibînin ku çavên tevahî jinan li ser Yûsif dimîne û li ser karê xwe hakimiyet avanakin, lewma li şûna petatan dest û tiliyên xwe birîn dikin û jê dikin. Bi vê yekê re didin îsbatkirin ku jin li ser xwe ne hakîmin û bi ayetên ku di Tewratê de hatine jî vê bi tememî dipeyitînin. Dibêjin Tewrat jî gotiye jin li ser nefsa xwe ne hakîme, zilamek pir rehet dikare wê di warê cinsî de bixapîne û ji rê derbixe, mînaka wê jî bûyera Yûsife. Lewma zilaman şîret dikin û dibêjin, dema ku jinek zilamekî dibîne nikare li ser xwe hakîm be, ji ber wê pêwîste zilam xwe ji wan biparêze. Vê zihniyetê jî bi awayekî xurt di hiş û binehişê zilam de didin rûnişkandin. Ji bilî Mariyam Gelek jinên ku li hember vê çandê derketine û têkoşîn kirine jî hene. Bi taybet jî 4 jinên ku xwestine xwe weke pêxember îlan bikin hene, lê ji ber ku desthilatdarî pir zêde bûye û kûr bûye pêşiya wan hemûyan jî hatiye girtin. Di quranê de behsa çendekan tê kirin. Ji wan a yekemîn Ester e, ya duyemîn Hûlda, ya sêyemîn Noadya û ya çaremîn jî Debbora ye. Lê ji ber ku ola Mûsewîtî bi temamî ola desthilatê ye û cihê jin tê de tune ye, lewma bi ti awayî behsa van jinan nayê kirin. Heman demê ji ber ku dara hejîrê di civaka xwezayî de pîroz hatiye dîtin û jin li bin wê lêhûrbûn kiriye, di Mûsewîtiyê de wateyek din lê tê bar kirin û tê qedexe kirin. Lewma darên hejîran bi temamî ji holê rakirine û weke nifirekê bi gotina, “înşeleh di ocaxa te de dara hejîrê şîn bibe” di nava civakê de belav dibe û weke dara ku xirabiyê belav dike tê dest giritn. Bi vî rengî bi reşkirina jinan re tevahî sembolên wê û pîroziyên wê jî tên reşkirin. Bi vî rengî şkandina jin ya 2’emîn temam dibe. Kêm be jî berhemên jin ên ku mabûn, ol wana bi temamî ji holê radike û weke eyb, guneh û lanet digire dest. Mirov dikare bibêje ku bi temamî bandora jin ji holê radibe. Pêwîste neyê ji bîr kirin ku di nava tevahî olan de yê ku herî zêde di derheqê jin de tiştên xirab kiriye û bingeha wê avêtiye Tewrate. Ev di karekterê Mûsa, Dawûd û Suleyman de heye. Cardin çanda gelek jin anîn di dema wan de pêş dikeve heman demê pergala cariyetiyê jî. Ji bilî zewaca jinan weke cariye li kêleka xwe digirin. Tê gotin ku 999 jin û cariyeyên Suleyman hebûne. Jin di wê demê de bi temamî dibe amûrekî di destê zilam de. Koletiya îradî û ruhî zêdetir tê ferz kirin. Jin êdî di çarçoveya malê de tevdigere. Qada siyaset û polîtîka jê re tê qedexekirin. Tehekuma zilam li ser jin tê rewakirin. Ji ber vê behsa qiralîçe Vaştî dikin. Ji ber wê demê pergala qiraliyet avabûye qiral di pêş de ye jin jî tenê weke sembol bi navê qiralîçe li kêleka qiral derdikeve. Ew bê îrade ne lê tenê weke sembol mecbûre derkeve. Qiralîçe Vaştî jî jineke pir bi hêze û van kiryaran qebûl nake. Dibêje madem ku fikir û nerînên min di rêvebirina vî welatî de tune ne û ne derbasdarin çima ezê weke çenteyekî û sembolekê li kêleka qiral derkevim rê û resm û merasîman. Lewma dernakeve, ji ber van redkirinên wê tevî ku qiralîçeye jî lê tevahî raye û selahiyetên wê ji dest digirin, statuya wê ya qiralîçebûnê radikin û wê tînin asta kole kirinê. Di vê demê de nîfaq pir zêde di nava jinan de pêşdikevin, bi mejî û destê zilam hesûdî di nava jin de pêşdikeve. Ji ber ku zilam hineka diecibînin, digirin gel xwe û hinekan jî li derve dihêlin. Bi vî rengî jinan tînin beramberî hev. Ji ber ku êdî pîvan zilame û her tişt di destê wî de ye, lewma dema ku jinek bixwaze xwe bi hêz jî bike mecbûre biçe gel zilam. Ji ber vê jî bi awayekî ne normal nîfaq di navbera jin de çêdibin. Mînaka wê jî Şehrezad e. Şehrezad di civaka Persan (Îran) de derdikeve. Bi çîrokên hezar û yek şevî tê nasîn. Tê gotin ji bo ku Şehrezad bi tena xwe temenê xwe bi qiral re derbas bike, ji ber ku qiral her carê jinekê tîne lê ji bo ku neyne, Şehrezad her jêre çîrok dibêje, dirêj dike û dawî li çîroka xwe nayne. Her carê dibêje ezê sibe berdewam bikim, bi vî awayî hezar û yek şevî li gel qiral dimîne. Bi zanebûn jî çîrokên wisa dibêje ku piraniya wan li ser qiralên ku diçin şer û jinên wan ku li pey wan bi dizî ew xapandine û çûne gel zilamekî din in. Her ku qiral li van çîrokan guhdar dike jinên ku berê bi wan re maye tîne bîra xwe û yek bi yek wana dikuje. Bi vî rengî bi eql û gotinên jina ku tenê ji bo berjewendiyên xwe tevdigere, zilam gelek jinan dikuje. Lewma tevî ku hezar û yek şevê li gel qiral dimîne jî lê piştî ku çîrokên wê bi dawî dibin rastiya wê jî derdikeve û qiral wê jî dihêle. Lê ev bûyer bi awayekî ne normal xirabiyê dixe navbera jinan. Ji ber piştî wê êdî di serayan de di navbera jinên qiral de ji bo ku diyar bikin wê kî bibe qiralîçeya sereke gelek lîstok tên zivirandin û komplo pêş dikevin. Ji bo ku jinek lingê jineke din bişemitîne, bi xwe were ser îqtîdarê û xwe bi zilam bide qebûlkirin komloyan dike. Bingeha bi zilam re ketina nava itîfaq û li hevkirinên qirêj di wê demê de pêş dikeve. Olên din jî berdewam û temam dikin. Ji ber mînak piştî wê di koşkên Osmaniyan de êdî ji bo desthilatê bira birayê xwe dikuje. Lê yê ku vî fikirî dide jî dayike, ji ber her yek ji wan jinan dixwaze kurê wê were ser hukmê. Tişta ku Şehrezad jî pêş dixe ev yeke. Jin bi destê zilam cinsê xwe dide kuştin, lê tenê di oxira ku xwe bi zilam bide ecibandin e. Cardin yek ji tiştên ku herî xirab ji bo jin pêşxistine, recimkirina jine. Ji ber bi çavê ku dibe jin her kêlî xirabî bike, di riya ayetên ku tînin de, dibêjin ger ku jineke zewicî bê agahiya zilamê xwe biçe gel zilamekî din têkilî deyne an jî li gel were dîtin, pêwîste wê demê cezaya herî giran ji jin re were dayîn û di meydanekê de bi awayekî zindî keviran bavêjin û bikujin. Dibêjin esas Mûsa vê fermanê ji ber ku an ew an jî hevalekî wî çûye bi jineke zewicî re zîna kiriye, ev jî tê dîtin û belav dibe ji ber wê Mûsa hinekî mecbûr jî maye hevalê xwe biparêze. Ji ber ku zilame û wî ceza neke, her wiha da ku tişteke bi vî rengî careke din di nava civakê de pêş nekeve û çavê wan bitirsîne vî cezayî ji bo jinan dide. Piştî wê pir bi xerabî tê pêk anîn. Dibe ku Îsa bi armanceke pir xirab nekiribe lê di demên pey re pir berovajî dibe. Lê ji ber sûcdarkirina jin, mirov dibîne ku pir zêde çavê civakê nehatiye tirsandin, ji ber ên ku di vê rewşê de herî zêde êş kişandine û dikşînin tenê jinin. Ji ber ev recim derbasî olên li pey xwe re jî bûye û heya îro hatiye. Lewma kokê şkandina cins a duyemîn pir kûre. Rsate şkandina yekemîn jî hem di warê îdeolojî hem jî madî de gelek nirxên jin ji dest wê girtin, lê hîn jî berxwedaniya jin hebû. Ger şkandine duyemîn çênebûba dibe ku careke din jin di wê pêvajoyê de hêza xwe vegerandiba û bizivirîba ser çanda xwe. Lê ol bi temamî pêşî girt, neyar û munafiq ketin navbera jinan, jin yekîtiya xwe wenda kir û kiryarên cuda di nav wan de pêşket. Lewma dînê Mûsa ev zihniyet bi sazî kir. Mûsa di şexsê xuşka xwe de di riya tirsandina bi Xweda tevahî jin û civak şkand. Heya niha jî zilamên Îsraîlî dema sibehê radibin duaya yekemîn ku dikin ewe ku dibêje, “ ey xweda şukir ji te re ku em zilam hatine dinyayê weke jin nehatine dinyayê” ev jî duaya wan a herî baş ji bo jine. Ev bi xwezayî zihniyetekê di civakê de avadike û jin lawaz dibîne. Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 158
ŞAHBANÛYÊN LI PEY ŞOPA XWEDAWENDAN DIÇIN Piştî Atîna êdî xwedawend namînin, tenê weke mîtolojî û bawerî dimînin. Êdî hîn bi awayekî şênber qiral û qiralîçe derdikevin. Qiralîçeyên ku em behs bikin jî, piranî kesayetên pêşeng û demekê civak bi rêve birine, çanda xwedawendîtiyê esas girtine û şopandine. Ji ber ku dema xwedawendan tam bi zelalî nayê şênberkirin ku bi rastî hebûne an na, lê belê em di şexsê wan de civakê digirin dest, bêguman di şexsê şahbanûyan de jî em civakê digirin dest lê hebûna van hîn şênbertire, dîroka wan heye û jiyan kirine. PUDUHEPA Yek ji qiralîçeyên herî zêde bi nav û denge. Di sedsala 13’emîn B.Z de jiyan kiriye. Qiralîçeya Hîtîtiyan, keça Hûriyan e. Bi xwe rahîbe ye û ji çanda Îştar bawer dike. Bavê wê jî rahîbe. Puduhepa bi qiralê Hîtîtiyan Hatuşîlî yê 3’yemîn re zewiciye. Zewaca wan li ser esasê lihevkirineke siyasî ye. Li Elbîstana Mereşê jiyan kiriye. Çanda xwe pir parastiye, pêve girêdayî maye, bawer kiriye û nehiştiye ku çandeke din cihê ya wan bigire. Bi vî awayî piştî ku çûye gel Hatuşîlî jî, bandor li ser civaka wir jî kiriye û çanda xwe berdewam kiriye. Ji gelek milan ve hatiye perwerdekirin bi taybet jî di warê rêvebirinê de. Kesayeteke zaniste, xwedî otorîteye û ji ber ku hêza wê ya rêvebirinê heye civakê bi rêve dibe. Hatuşîlî jî di esas de ji vê hêza wê bandor dibe. Di dema wê de şerê Hîtît û misir heye, lewma di dîrokê de aşîtiya ku yekemîn hatiye çêkirin peymana Kadeşe, ev aşîtî jî di navbera Nefertîtî û Ramses de çêdibe, ev peyman jî Puduhepa çêdike. Di belgeya peymanê de li kêleka îmzeya Hatuşîlî, îmzeya Puduhepa heye. Gelek caran bi tena xwe jî name ji Ramses re şandiye da ku aşitî pêş bikeve. Di encam de tê dîtin ku dema jin bixwaze dikare di navbera welatan de aşîtiyên pir xurt jî ava bike. Heman demê di pêvajoya qiral û qiralîçeyan de meclîs hatine pêşxistin, tê gotin ku ev jî bi zihniyet û fikirê Puduhepa hatiye çêkirin. Ji ber xwestiye ku cihê gel jî di rêvebirin û nerîndayinê de hebe. Cardin di dema xwe de bi riya vê meclisê ve pêşî li dizî û gelek xerabiyên din girtiye. NEFERTÎTÎ Di navbera (1362-1379 B.Z) de jiyaye. Wateya navê wê xweşikbûna ku ji diyarên dûr hatiye, navê wê yê rastî ne eve, lê belê dema ku derbasî Misrê dibe vî navî lê dikin. Li Misrê derketiye. Bi eslê xwe prensesa Mîtaniyane lê bûka Misriyan e. Ew li ser çanda Îştar mezin dibe, lê bi zewacê re diçe ser çanda Îsîs-Osîrîs. Bi Ramses (Akheneton) re dizewice. Zewaca wan siyasiye. Nefertîtî çanda xwe li Misrê jî dide berdewam kirin. Di warê têkoşîna siyasî û polîtîk de pir xurt û bi hêze. Pir nirx dide ax û çanda xwe. Nefertîtî di pêvajoya ku herî zêde nakokî di Misrê de zêde ne jiyan kiriye. Lewma di nava wê zorahiyê de berxwedanî pêşxistiye. Cara yekem di dema mirina wê de li misir mûmyekirina cenazeyan pêşdikeve. Ji ber ku jineke pir xweşike, naxwazin laşê wê xirab bibe. BELQÎS Qiralîçeya Seba (Yemen) ye. Di warê aborî û siyasî de pir xurt û bi hêze. Sûr û burcan ava dike. 40 salan bi tena xwe welat bi rêve dibe. Navê wê di Quran û Tewratê de derbas dibe. Baweriyê wê bi xwedawendîtiyê tê. Bi xwe jî zewaceke polîtîk pêk tîne. HÎPATÎA Di (B.Z 365-416) de jiyan dike. Leqeba wê hezkirina xwedawenda ye. Li Îskenderiye (bajarekî misir) ji dayik dibe. Li wir dixwîne. Fîlosofeke pir xurte. Bi resîm, astronomî û geometrî re mijûl dibe. Heman demê mamoste ye. Ew tavê û stêrkan keşif dike. Bavê wê bi xwe jî fîlosofekî xurte. Hîpatîa pirtûkên bavê xwe derbasî paqijiyê dike. Tê gotin ku Hîpatîa bûye senteza fîlosofan. Gelek şagirtên wê hene. Hem pir bi nav û denge û hem jî pir zêde di nava civakê de tê hezkirin. Li ser destê rahîban tê qetil kirin. Hîpatîa hezkirinê di hezkirina fikir û zanistê de digire dest. Rêber Apo jî ji hevalên jin re dibêje weke Hîpatîa xwe bi felsefe û zanistê ve biparêzin. Bûyer û gotineke wê ya navdar heye. Tê gotin ku şagirtekî wê aşiqê wê dibe. Ji ber ku Hîpatîa hem di fikir de miroveke pir xweşik û zanaye, hem di warê beden de xweşike, hem jî bi taybetmendiyên xwe yên kesyetî ve miroveke pir balkêş û bedewe. Gelek kesan perwerde dike. Lê dibîne ku piranî xort ne li pey fikirê wê, li pey xweşikbûna wê ya fîzîkî diçin. Lewma ew jî ji bo ku dersekê bide wan ji wan re dibêje, “Hêviyên min ji we ewin ku hun ji fikirê min bandor bibin û li pey tiştên ku min keşif kirine werin ne li pey beden û xweşikbûna min werin”. Bi vî awayî xwe diparêze. Ew bi bi xortan re nakeve têkiliyeke cuda. Lê dibêje ez dikarim hezkirina xwe bi dayina zanista xwe ve bidim we. Ew ji şagirtê xwe re jî dibêje, “ Evîna te wê fikirê min bikuje, ji ber ku tu ji fikirê min hez nakî berovajî tu li pey bedena minî. Ger tu dixwazî rast ji min hez bikî ji fikirê min hezbike”. Lewma tenazulî evîneke kesayetî ya di navbera du kesan da nake û pîvanên xwe diparêze. Ji ber ku pir zanaye, hem ji aliyê zihniyeta zilam ve hem jî ji aliyê ol ve di nava civakê de tê reş kirin. Ji ber wê demê ola wan cuda ye, dema ku xirîstiyantî belav dibe, hinek kes dibêjin ku “Hîpatîa tiştên pir xeter dibêje, mejiyê insanan qirêj dike, ji xweda bawer nake, behsa stêrk û ezmanan dike, lê ev tişt hemû xweda çêkirine çima Hîpatîa tiştên wisa dike”. Lê ev berovajiye ji ber ku Hîpatya mirovan zana dike û heqîqetê nîşanî wan dide. Feqet bi vê reşkirinê ve civakê germ dikin, lawma bi awayekî hovane tê qetil kirin û pirtûkxaneya wê bi tevahî tê şewitandin. Ji ber di dema xwe de li Îskenderiyê pirtûkxaneyeke pir mezin avakiriye û gelek dibistan çêkirine. Lewma bi qetilkirina wê ve pirtûkxaneyê jî îmha dikin. SEMÎRAMÎS Di sedsala 18. de jiyan kiriye. Weke dayika pîroz tê dîtin. Navê wê ji navê xwedawendan tê, wateya wê kevoke. 42 salan bexçeyên Babîl ên darvekirî ku yek ji 7 mucîzeyên dinyayê ye bi rêve dibe. Ew li Babîlê(Bexdad-Mûsil a îro) zewiciye, lê ji ber ku bi eslê xwe ji welatê Mozobotamya jorîne ku bi çiyayîbûn, şînkahî, dar û berên xwe tê nasîne, lewma dema ku diçe Babîl ji ber ku pir zuha ye sebra wê nayê. Ji ber vê yekê hevjînê wê jêre ev bexçe çêkiriye. Jineke şerkere û komutaneke şere. Bi destê kurê xwe hatiye kuştin. Beriya bimire diçe Nînova. Di şer de tektîkeke nû pêşxistiye û daye meşandin. Tê gotin ku berê di şer de çawa ku roja îro çekên giran rol dilîzin wê demê jî fîl bi van rolan radibûn. Di şer de fîlên kê zêde be mîna ku çekên wî zêde ne û avantajê serkeftinê di destê wî de ye dihat destnîşan kirin. Lewma dema ku şer çêdibe ji ber ku fîlên artêşa Semîramîs kêmin, diçe çend fîlan dikuje, ji çermê wan û yên ga qilifan çêdike û davêje ser hespan da ku artêşa hemberî xwe bixapîne. Dema ku her du artêş tên hember hev, çavdêrê artêşa beramber tê ji bo ku hejmara leşker û fîlên Semîramîs bibîne û ji artêşa xwe re bibêje. Ji ber ku Semîramîs di dîmen de tekîkek wisa meşandiye û îstixbarat jî bi vî rengî diçe dijminê wan ku 500 fîlên wan hene. Bi vî awayî ew artêş di warê piskolojî de dijmin bi bin dixe û di encam de wî şerî bi ser dixe. Cardin kanalên avê pêşdixe. Heman demê jineke pir xweşike. Çanda xwedawendîtiyê tê de pir xurte. ZENÛBYA Di navbera (240-270 P.Z) de jiyan kiriye. Keybanûya Palmîra(Tedmur) ye. Zenûbya hemû kesên zana tîne welatê xwe û bajarekî ji mirovên zana, fîlosof, îlîmdar û oldar avadike. Lewma wan dawetî welatê xwe dike û cih dide wan. Bi xwe olê Manî qebûl dike û civaka xwe li ser wî dide meşandin. Bi Roma re pir şer dike, herî dawî esîr dikeve dest, ji bo ku wê nebin Roma di dema esaretê de, hîn di rê de xwe dikuje. Polîtîkvan û felsefeciyeke pir xurte. Tê gotin ku wê Palmîra di nava çolê de ava kiriye. Lê tevî ku çole bajarekî pir xweşik û hemû şînkayî avakiriye. Pir zêde cih daye huner, felsefe, xwendevantî û zanistê. Ji bo bajarê wê gotine “leylana di çolê de”. Mîna ku tiştekî xeyaliye lê di rastiyê de Zenûbya avakiriye. Roma jî ji ber vê pir êrîş dike, hem ji ber ku ol û fikirê manî qebûl kiriye, hem jî ji ber ku jinekê bajerek wisa avakiriye û hemû kesên zana û bi nav û deng li wirin, hem jî naşibe tu cihê din û xwe radestî ti şaristaniyên din nake. Erê bajareke û ne welatekî pir mezine, lê tê dîtin ku eger jinek rast polîtîka bike û rast bi rêve bibe, encamên pir mezin bi dest dixe. Lewma dema ku Roma êrîş dike, Zenûbya ji bo parastina bajarê xwe bi xwe jî dikeve şer û birêve dibe, di encam de dîl dikeve dest. Bajarê wê jî li pêşiya çavê wê diruxînin, tevî ku Roma xwestiye ji binî de tune bike lê bermahiyên wê heya van salên dawî ma. Bi derketina daîşê re derbeya dawî lê hat xistin. KELEOPATRA B.Z di sedsala 14. de jiyan dike. Bi xwe keça qiralê Misrê ye. Ji welatê xwe pir hez dike. Bi generalê Roma Sezar re zewiciye. Dema ku êrîş li ser welatê wan çêdibe xwe dikuje. Jineke pir zekiye, 9 zimanan dizane. Dema ku welatê wê di şerê bi Roma re bi bin dikeve temenê wê 39 e, tê gotin ku marekî wê yê Kobra hebûye, ji bo dîl nekeve dest, an jî bi destê dijminê xwe ve neyê kuştin bi jehra marê xwe ve xwe dikuje. Pir xurt û bi bandore. Pergal wê pir şaş digire dest û reş dike. Pirtûkên li ser wê jî pir xirab hatine nivîsandin û weke jineke ku di warê cinsî de lawaze nîşan didin. Lê di esas de zewaca Keleopatra bi Sezar re, piştî wê jî bi generalekî din re ne li ser esasê ku dilê xwe xweş bike ye, di bingeh de ji ber ku pir ji welatê xwe hez dike û ji bo welatê wê bi destê Roma neyê dagir kirin, zewaceke siyasî pêk tîne da ku welatê xwe biparêze. Zewaca wê bi Sezar re jî bi hevpeymanekê pêkhatiye, ji ber ku Îskenderiye bajarekî biçûke û wê nikaribe li hember Împeratoriya Roma li ber xwe bide, lewma Keleopatra di riya zewaca bi sezar re xwe feda dike. Bi vî awayî welatê wê dikeve aramiyê. Ji bo ku jin di dema zayinê de êş nekşînin, cara yekê Keleopatra şêwazê sezeryan pêşdixe. Ji ber ku Sezar bi Keleopatra re zewiciye û şerê Misrê daye sekinandin, parlementoya Roma li hember Sezar pir bi hêrs dibe, kîn digire û komployekê lidar dixin.Dema ku Sezar bi komployekê ve tê kuştin, careke din roma dixwaze êrîş bibe ser Misrê. Keleopatra jî vê ferq dike û vê carê ji bo êrîşê rawestîne bi generalekî din re dizewice. Bi vî awayî heya demekê şer dîsa tê rawestandin. Piştî wî jî generalê bi navê Antonyos tê û dixwaze êrîş bike, lê careke din Keleopatre nameyekê ji wî re dişîne da ku pê re bizewice û şer rawestîne. Lê ew general vê qebûl nake û dibêje, “ez di rêya ku sezar tê de çûye naçim, dibe te ew û generalên din xapandibin lê ez nayêm xapandin. Bi vî awayî teklîfa wê red dike û şer dide destpêkirin. Keleopatra jî dagirkeriya li ser welatê xwe hezim nake û naxwaze dîl bikeve destên wan lewma bi jehra marê xwe xwe dikuje. Ji ber ku hezkirina welat herî zêde di kesayeta wê de bi bandore lewma jî xwe ji bo wê feda kiriye Di vê qatmanê de, em dibînin ku tevahî jinên pir bi hêzin. Zewacên hemûyan zewacên siyasî ne. di dema xwe de pir berxwedanî kirine û dema ku êrîş li ser welatên wan çêbûye qebûl nekirine û şer kirine. Ji ber ku piraniya wan welatan jinan bi rêvebirine ji bo radest nebin xwe kuştine. Rêber Apo jî ev kesayet nirxandine. Ji bilî van jî gelek jin hene. Lewra pêwîste mirov wana bi berfirehî bixwîne û rastiyên veşartî bibîne. Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 166
Qatmana 6’emîn Mînaka wê Athena (xwedawenda parastinê) ye. Athena xwedawenda Grek-Yûnan e û li wir derketiye. Navê paytexta Yewnanistan Atina jî ji wê xwedawendê tê. Di destpêka bajar de jî weke sembol Athena çêkirine û danîne di destekî wê de mertal di destekî de jî rim heye. Di vê qatmanê de mirov dibîne ku li milekî xwedawendên berê yên di nava berxwedan û têkoşînê de hene, li milekî jî jinên ku serî ji zilam re tewandine, li gor zilam tevdigerin, bi aqil û îradeya zilam hatine avakirin hene. Bi vê yekê ve jî êdî di nav jinan de perçebûn pêş ketiye. Hem jinên ku li ser şopa Lîlît dimeşin hene, jinên weke hewa ku serî tewandine jî hene, heman demê ji vê jî zêdetir zilam bi van jî qayil nebûye û jinên ku yekser bi xwe şekil dayiyê û li gorî xwestek û pîvanên xwe çêkiriye hene. Athena ne mîna xwedawendên din e. Her çiqasî xwedawenda parastinê be jî, lê jineke sare, mate, zenûne û ji ber ku xisletên zilam temsîl dike bi giştî di aliyê zindîbûnê de lawaz e. Hîn zêdetir şekil li pêş e. Li Yewnanistanê wê demê panteona xweda û xwedawendan heye û bajarê ku mirov tê de jiyan dike heye. Panteon mîna meclisekê ye, xweda û xwedawend li wir li hev kom dibin. Wan cihê xweşik ji xwe re girtine. Mirov jî di nava herî û şerpezê de jiyan dikin. Niha jî li Yewnanistanê çiyayê Olympus cihê xweda heye. Atîna jî jêra wî çiyayî ye ku niha bûye bajar. Li gorî mîtolojiyê, agirê ku îcadekî mirovahiyê ye xweda ji mirovan digirin û dikin ayidê xweda. Di vir de mîtolojiya Prometheus jî derdikeve. Tê gotin ku Prometheus ji neslê Tîtanan tê, nîv xwedaye û nîv mirov e. Milê dayik mirov e, yê bav jî xweda ye. Li hember zulma li ser mirovan, Prometheus li ser navê wan radibe, agir ji Zeus(mezinê xwedayan) digire û careke din dike ayidê mirovatiyê. Ji ber vî karê xwe bi awayekî tund tê ceza kirin. Dest û lingên wî zincîr dikin, li çiyayê Kaf bi darekê ve girêdidin, her roj 2 teyrên baz tên ji kezeba wî dixwin lê her dem jî kezeba wî xwe nû dike. Rêber Apo jî pir li ser vê mîtolojiyê lêkolîn kir û ji bo hevalên xort Prometheus weke mînak da nîşan dan. Bi xwe jî dema ku komplo pêk hat, ji ber ên ku Rêber Apo şandin Îmralî Yewnanîstan bû ji bo wê Rêber Apo jî ew mîtolojî dûbare bi bîrxist û got, “nêzîkatiya ji Prometheus re di şexsê min de dubare bû. Çawa ku Prometheus xwest agir ji xwedayan bidize û bike ayidê mirovahiyê û li hember zulma Zeus û xwedayan rabû. Ez jî li hember zulm û dagirkeriyê rabûm û min xwest azadî û ronahiyê bidim civakê, lê ez jî bi heman rengî li memlekta Prometheus bi komployane ve hatim girtin. Çawa ku Prometheus avêtin çarmixa Çiyayê Kaf, ez jî avêtim çarmîxa Îmralî. Her wiha çawa ku rojana kezeba wî xwe nû dikir, min jî li Îmraliyê rojane fikirê xwe nû kir. Ev jî tê wateya ku kîjan dem dibe bila bibe dema ku mirovek bixwazibe li hember pergalê serî rake, wê ceza û bedelê wê jî pir giran be”. Tê gotin ku dema Prometheus dadgeh dikin, jê re dibêjin te çima wisa kir? Ew jî dibêje, “min bi zanebûn kir, her wiha min dizanî ku dema ez bikim jî ez bi tundî werim ceza kirin, lê ji bo ku çavê mirovahiyê vebe pêwîste bedelek jî were dayîn. Ger ew bedel ji bo azadî be ez amademe bi vê êşê re jiyan bikim lê teslîm nebim”. Lewma dibêjin ku esas tişa ku Zeus aciz dike ewe ku asta zanista Prometheus ku ji ya wî zêdetire. Prometheus bi zanista xwe, gotinên xwe, şîroveyên xwe ve Zeus bi bin dixe. Ji ber wê Zeus naxwaze mirovahî ronahiyê bibîne û dibêje bila di tarîtiyê de bin û nezan bin. Israra Prometheus û xwe fedakirina wî jî, ji bo ku mirovan hişyar bike ye. Di wê mîtolojiyê de Athena û Pandora jî hene, ew şirîkên ku alîkariya pergala dagirker dikin. Hera jî heye, ew jî hevjîna Zeus e. Heman demê Demeter, Afrodît, Kîbele jî xwedawendên ku berê civakê ji wan bawer kirine, hîn jî hene û perestgehên wan hene. Lê esas ê diyarker ji xwedawendan zêdetir xwedane û di nav xwedayan de jî Zeuse. Rêbertî ji bo wan pênaseyên cuda dike. Dibêje, “Zeus xwedayê ku tolazî zihniyeta tecawizê temsîl dike ye”. Ji xwe Zeus ne tenê keseke, ew temsîliyeta zihniyeta wê demê ye ku êdî jin yekser tecawiz dike ye. Hem di warê fîzîkî hem jî li ser çand û nirxan êrîşekê didin kirin. Ji xwe Zeus weke tecawizkar tê nasîn. Her wiha kesayeteke komploger, fitne û fesadiyê belav dike û çi tiştê xirab hebe li derdorê wî kom bûye. Dîsa weke mezinê xwedayan tê destgirtin, ew hikm dide û ew rê diyar dike. Herdem jî di nava xweda û xwedawendan de, erê di warê berjewendî de lihevkirin çêkiriye, lê esas gelacî (munafiqtî) û dubendî xistiye navbera wan, bi taybet jî yê xwedawendan. Mînak tê gotin ku Athena keça wî ye, ji mejiyê xwe afirandiye û çêkiriye, yanî her dem xwestiye ku jinên li gorî aqilê wî û li gorî wî teşe bigirin hebe, weke wî nebe jî qebûl nake. Wî jin beş beş kiriye. Beşa yekemên mîna Athena ne, Ji ber ku Athena ji mejiyê xwe derxistiye, bi her tiştê wê ve wê qebûl dike, heman demê ji ber ku li gorî pîvanê zilame qebûl dike. Beşa din ên mîna Pandora ne, Pandora ne xwedawende tenê normal jineke, Zeus jî qutiyekê dide wê û dibêje, “ vê qutiyê veneke, ji ber ku min tevahî xirabî kom kirine û xistiye hundirê wê”. Pandora jî meraq dike bê ka çi di hundirê wê de heye, lewma vedike. Dibêjin ku dema vedike tevahî xirabî û tiştên nebaş li dinyayê belav dibin. Zeus jî vê bûyerê dike teorî û dibêje binêrin jin li ser xwe ne hakîm e, ji ber wê li ser destê jin xirabî hatiye belav kirin. Ev yek weke baweriyekê di civakê de belav dibe. Beşek din jî yên mîna Afrodît hene, Afrodît bi xweşikbûna xwe tê naskirin, lê ew naçe ser pîvanên ku zilam datîne û pê re nabe yek. Erê xweşik e û xwedawenda eşqê ye lê ji rêgezên xwe danakeve. Lewma Zeus wê reş dike û dibêje ku jina bi xweşikbûna xwe zilaman ji rê derdixe ye. Lê esas ne wisa ye, ji ber ku xweşikbûyîna Afrodît di zekaya wê de ye û afrînere, yanî ne tenê xweşikbûna bedene, fikirê wê, nerînên wê û karê ku dike xweşik û balkêşe. Beşek jî yên mîna Hera ne. Hera hevjîna Zeus e, pênaseya wê weke jina ku dedikodu dike û hesûde, tê kirin. Ji ber ku zilam fitnê çêdike, ji ber ku wê demê pîvan razîkirina zilame, di navbera jinan de şer û pevçûnên ku kî herî zêde xwe bi zilam bide ecibandin, zilam jî Zeuse. Zeus kê biecibîne wê ew di jor de cih bigire. Lewma jin dikevin pevçûnê. Hera jî dibîne ku Zeus yekî tolaze, tecawizkare û dikeve pey jinên din, lewma Hera jî li şûna ku bi zihniyeta zilam re şer bike û li hember wî bisekine, diçe ji jinan hesûd dibe, kîn digire û pitepit dike. Her daxive lê çareserî tune ye, bi kurtasî jineke pasîf û hesûd e, û tiştên bi vî rengî di şexsê wê de kom dibin. Lewma em di vê qatmanî de dibînin ku yekîtiya cins rasterast xirab dibe. Êdî zilam mudaxeleyî jin kiriye û jinên ku zilam li gorî pîvanên xwe ew çêkirine derdikevin pêş. Di sehneyê de jinên li gorî zilam hene, lê li kêleka wan jinên ku di navberê de mane yên mîna Hera hene ku dixwazin xwe bi zilam bidin qebûl kirin, lê bê hêzin,pitpit dikin, beşek jî ên ku li pey şopa Lîlît diçin ên mîna Afrodît û Demeter ku nasnameya xwe diparêzin hene. Bi giştî di wê pêvajoyê û mîtolojiyê de tişta ku tê belavkirin ewe ku xirabî bi destê jin çêbûye û jin çavkaniya xirabiyê ne. Ev zihniyet jî bi temamî di mejiyê civakê de tê rûnişkandin. Ji Waneyên Jinelojî Yên Li Akademiya Şehîd Berîtan Hatine Dayin Berhevbûye Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 172
Qatmana 4’emîn Lîlît Lîlît (xwedawend û jina ku ji xweda û Adem re serî netewandiye, jina berxwedêr, îsyankar, jina ayidê xwe, tu astengiyan nas nake û xweser jiyan dike ye). Sembola wê, laşê wê nêvî di nav agir de ye û marek pêve daliqandiye. Li gorî mîtolojiyê Lîlît ji beriya Havva ve heye. Niha di olên yekxwedayî de dayik û bavê tevahî zindiyan, Havva û Adem in. Di hinek mîtolojiyên cuda de navê Lîlît cuda cuda tê destgirtin. Mîtolojiya wê jî bi vî rengî ye. Tê gotin ku destpêkê Lîlît heye, Adem jî dixwaze wê bigire bin hakimiyeta xwe û pê re bizewice. Lîlît jî serî tewandinê qebûl nake, serî radike û dibêje ez te û pergala te qebûl nakim. Ji ber vê yeke xweda Lîlît ji bihuştê diqewitîne. Piştre jî Havva çêdike û datîne gel Adem. Hinek mîtolojî jî dibêjin yê ku Lîlît ji rê derxistiye û nehiştiye serî ji Adem re bitewîne şeytan e. Lewma Lîlît dişibînin şeytan. Ji ber dibêjin ên ku xweda û Adem qebûl nekin encex şeytan bin, lewma Lîlît jî şeytan e. Di hinek mîtolojiyan de jî tê gotin ku esas, yê ku Havva teşwîqî sêv xwarinê kiriye na, yê ku Lîlît teşwîqî serîrakirinê kiriye, mare. Ji bo wê piştî vê itîfaq û têkiliya jin û mar tê xirakirin. Lê di esas de jî jineke navê xwe Lîlît jiyan kiriye an nekiriye, bûyereke wisa hatiye jiyan kirin an nehatiye jiyankirin zêdetir, tiştê ku mirov ji vê qatmanê famdike eve ku her çendî di şexsê Tîamat de şikandina îdeolojîk hatibe jiyan kirin jî, lê jinên berxwedêr ên ku pergala dagirker qebûl nekirine, di xweseriya xwe de israr kirine û di jiyana civaka xwezayî de israr kirine hîn hene. Lê cezakirina van jinan jî pir giran hatiye pêkanîn. An jî mirov dikare vê bibîne, çima dagirkerî ewqasî zêde Lîlît reş dike? Esas ji ber ku jineke xwedî hêze, pergala wan qebûl nekiriye û xwedî asteke têkoşînê ye. Lewma ji bo wê ji riya xwe derxin ev hişmendi avakirine, heya ku ew bi şeytan re kirine yek û lanet kirine. Ev jî tê wateya ku, ger jin li zilam guhdar neke, ger pergala ku zilam avakiriye lêpirsîn bike, di xwebûnê de israr bike, di pîvanên xwe dayina jiyankirin de israr bike, di azadiya xwe de israr bike û pey bikeve, wê bên ceza kirin. Ew jin jî an hatine şewitandin, an bûne efsûnger, an bûne şeytan û yan jî bûne cin. Di hinek zimanan de wateya navê Lîlît Hewa(ba) ye an jî nefese. Bi kurtasî mirov di şexsê Lîlît de dibîne ku jinên pergala baviksalar qebûl nekirine, çawa hatine destgirtin. Ev reşkirina Lîlît heya roja me ya îro hatiye. Di her civakekê de bi navê cuda û bûyerên cuda ve hatiye pênase kirin. Mînak; di civaka me ya Kurd de pir zêde navê Lîlît nayê zanîn. Lê ew di bûyeran de pênase kirine. Mînak hinek herêm dibêjin ELKA ŞEVÊ (Elk tê wateya perî û cin). Tê gotin pêwîste jinên ku li ber zayinê ne, an jî nû zarok tînin tenê nemînin û tu carî jî wê tenê nahêlin. Ji ber dibêjin ku ELKEK heye, tê kezeba zarokan derdixe û dibe. An jî dibêjin ger jina ducanî wê ELKÊ bibîne, ditirse û hinavên wê diqetin. Lê di rastiyê de esas jinên ku di kêliyên zayinê de wefat kirine, piranî kanama derbas kirine û wefat kirine. Lê ji ber ku nezaniyek heye lewma dibêjin ELK dîtiye, ji ber wê hinavên wê qetiyane û miriye. Di çanda Azeriyên li milê Îranê de jî jêre Lamya an jî Elbiz û Elkiz dibêjin. Di hinek herêman de jî navê belkiz lê dikin. Li Amedê jêre Pîrab( wate ya ku ji avê tê) an jî Pîrebok tê gotin. Hinek cih jê re dibêjin pîra sihir. Li Serhedê jî dibêjin bi şev tê li hespan meyze dike wana paqij dike, pora wan dihûne, lê bi roj qet xuya nake û xwe nîşanî mirovan nade, feqet her dem di nava jiyanê de ye. Di hinek herêman de, dema hevîr bi bereket be, dibêjin destê pîra sihir tê de ye. Yanî ger destê wê tê de be, ew hevîr xelas nabe û bereketa wî nanî xelas nabe. Ev jî di bingeh de baweriyên civaka xwezayî ne. Ji ber van baweriyan, dema ku zarok jî ji dayik dibe, bi dergûşa wî ve derziyên ku tên xilqandin û çavşînkan pêvedikin. Sedemê wê jî dibêjin dema ku Elk were, ger ew derzî temasî laşê wê bike tu dikarî zeft bikî, ji ber ew di cihê xwe de hişk dibe. lê ger mirov dakeve cewherê wê û pênase bike, destpêkê pêwîste mirov bibêje esas hesin çiye û çi îfade dike? Hesin berhemekî şaristaniyê ye, lê di civaka xwezayî de hesin tune ye, madenên wan tenê zêr û zîv bûye. Ji ber ku ew Elk jî yên civaka xwezayî ne, çeka ku li beramberî wan were şuxulandin jî hesine. Her çiqasî di mîtolojiyê de xwestibin Lîlît reş bikin jî, lê ji binî de nikarin reş bikin. Mesela civakên niha piranî ji mirovên pir zîrek, di cihê xwe de nasekine, jîr, kêrhatî û jêhatî re dibêjin weke cinane. Lewma tê dîtin ku ew dixwazin bi navan reş bikin lê di watê û bikaranînê de pênaseya wê ya rast didin. Cardin di baweriya Kurdan de ji bo cinan dibêjin, ên ji me çêtir. Ev jî dide diyar kirin ku hîn jî ji cinan bawerkirin heye. Cin jî kî ne? Cin çanda civaka xwezayî ne, ew dayikên wê demê ne , xwedawendin û Lîlît in. Lê ewqasî heqaret li wan hatiye kirin, hatine kuştin û gelek xirabî li wan kirine. Lê civaka me ev zulm hîn jî qebûl nekiriye, lewma dibêjin ên ji me çêtir. Ji ber vê her çendî weke mîtolojî bûyera Lîlît hebe an nebe jî, lê di encama mîtolojiya ku hatiye belav kirin de em dikarin gelek tiştên rast jê derbixin. Ji ber ku tiştên bi jiyana me ve girêdayîne û bawerî pê tê anîn. Di encam de jinên ku serî netewandine, yên ku azadî xwestine û pey ketine hene, hebûne, niha jî hene û her dem ew jin di çavên pergalê de xeter hatine dîtin. Lewma weke şeytan û tiştên xirab hatiye pênase kirin û dest girtin. Heya niha jî dixwazin di şexsê wan jinan de berxwedaniya tevahî jinan tune bikin, lê tune nabe. Bi vî awayî ew mîtolojî di nava civakê de hem erênî hem jî neyinî belav bûye. Yên ku hiştine erênî belav bibe rastiya wan jinên berxwedêr bi xwe ye, yên ku xirab û neyinî jî belav kirine şaristanî û dagirkeriye. Ji ber ger di rastiyê de tiştek wisa tunebûya, wê demê wê çima evqas sal di mejiyê civakê de cih bigirta? An jî ger kesayetên mîna Lîlît û jinên berxwedêr nebûna, wê çima di dirêjahiya 5 hezar salan de civak ji wan bawer kiriba? An jî wê çima şaristanî heya niha ewqasî pêwîstî bibîne ku Lîlît qirêj bike û xirab bide nîşan dan. Qatmana 5’emîn HAVVA Ev jî berdewamiya mîtolojiya Lîlît e. Piştî ku Lîlît serî ji Adem re natewîne û jintiyê jê re nake, xweda jî ji Adem re Havva dişîne. Havva jî jina ku hîn bêtir rajêrî dike, serê xwe ji zilam re ditewîne ye. Ji ber ku Adem ji Xweda re dibêje, “ez bi tena xwe me, sebra min nayê, Lîlît jî ez qebûl nekirime”, Xweda jî dibêje, “ez ji te re Havva dişînim”. Dema ku Havva jî dişîne, Xweda ji wan re dibêje di bihuştê de darek sêvê heye, bi ti awayî pêwîste hûn jê nexwin. Piştre mar tê Havva teşwîqî xwarina sêvê dike, Havva jî Adem teşwîq dike, dibêje em bixwin tiştek nabe. Bi vî rengî her du bi hev re sêv dixwin, êdî çavên wan vedibin, fam dikin ku însan in û tazî ne. Ji ber vê yekê Xweda wana ji bihuştê diqewitîne û nifiran li wan dike. Tê gotin ku piştî vê mîtolojiyê, Xweda Adem, Havva û mar jî ceza kiriye. Di şexsê wan de jî civak ceza kiriye. Di şexsê Havva de esas jin û tevahî kesên ku parastina jin dikin tên ceza kirin. Xweda nifir dike û dibêje, “ heya ku neslê te hebe, wê herdem di dema zarok anînê de êş bikşînin. Ya duyemîn dibêje zilamê te çiqasî heqaretê li te bike, li te bide, te tecawiz bike û gotinên giran jî bi kar bîne pêwîste tu herdem arzû bikî ku biçî gel wî û xwe muhtacî wî bikî” bi kurtasî di şexsê Hewa de tevahî heqeretên li ser jin di tevahî olan de hatiye rewa kirin. Nifirên ji bo mar jî, tê gotin ku berê lingê mar hebûye, Xweda jî dibêje ji ber ku te Havva teşwîqî xwarina sêvê kiriye, ezê jî lingên te qut bikim, tuyê her dem li ser zikê xwe bixişikî û nikaribî ser lingan bisekinî. Her wiha dibêje ezê di navbera te û jin de dijminatiyeke wisa ava bikim ku careke din tu û jin nebin dostên hev. Ji bo Adem jî gotiye “ nan bibe kevir û bikeve devê şêr, pêwîste tu jî her dem ked bidî ku wî nanê xwe ji devê şêr derbixî” bi vî rengî di şexsê Adem de ev ceza ji bo tevahî zilaman hatiye dayin. Di bûyerê de, esas sêv sembola zanistî û civaka xwezayî ye, lewma dema ku dixwin ferq dikin ku însan in. Erê Havva weke jineke pasîf ku serê xwe ji zilam re daniye tê nîşandan, lê di mîtolojiyê de mirov dibîne ku esas Havva ew jina ku di navberê de maye. Wate, hem hinekî di bin bandora zilam de maye, ji milekî ve jî hîn di bin bandora civaka xwezayî de ye û dixwaze biçe wir. Lewma ew sêv xwarin tê wateya şopandina zanista dayikan. Adem jî mirovekî di navberê de ye. Ji milekî ve weke zilam ji desthilatdariyê bandor bûye û ditirse, lê ji milekî ve jî di riya Havva de sêv xwarin şopandina wî ya civaka xwezayî nîşan dide. Ji ber vê şopandinê ew jî tê cezakirin. Lewma piştî wê bi mîtolojiya Şahmaran (marê ku nîv jine) ve têkiliya jin û mar xerab bûye. Di mîtolojiyê de tê gotin ku Şahmaran pir xweşike û bi civata xwe re cihê wan li çiyayekî ye. Rojekê du xort ji bo komkirina hingiv diçin wî çiyayî, wê demê lingên yekî dişemite û dikeve cihê Şahmaran. Ew jî wî xortî li gel xwe digirin, piştî demekê Şahmaran jê re dibêje, “te cihê me dîtiye, lê em tu carî xwe nîşanî mirovan nadin, ji ber ku te em dîtine pêwîste tu soz bidî ku tu cihê me eşkere nekî”, ew jî soz dide. Piştî wê biryar dide ku wî berde, lê mar hemû kom dibin û dibêjin em wî bikujin ji ber ku însan e, carekê îxanet li me kir wê careke din jî bike. Şahmaran jî dibêje na, wî soz daye ku îxanet neke û wî berdidin. Di dema ku ew xort wenda dibe jî her kes lê digere, piştî dîtinê jî ji ber guhertina di laşê wî de ferq dikin ku li gel Şahmaran maye. Piştre wî digirin û êşkencê lê dikin da ku cihê Şahmaran bibêje, ew jî nabêje. Dema ku Şahmaran dibihîze bi xwe diçe ji bo ku wî nekujin. Ji wan re jî dibêje ez hatime, min bikujin. Di bedena Şahmaran de(jehr di dûvik de ye, mejî di serî de ye). Ew jî dizane ku ew dixwazin zanista wê bigirin. Lewma dibêje ger hûn dixwazin eqlê min û zanista min bigirin, ji dûvê min bixwin. Eger hûn dixwazin dijminê xwe bikujin bila serê min bixwe. Lê bi vî awayî ew berovajî dibêje û wan dixapîne. Dema dikujin jî serî didin wî xortî, ji ber ku dixwazin bi jehrê bimire lê berovajî zanistê qezenc dike. Padîşah jî dûvikê dixwe û dimire. Lê beriya ku Şahmaran biçe gel mirovan, ji maran re dibêje heft rojan li hêviya min bimînin, di roja heşta de ger nehatim îsyan bikin. Vê jî ji ber ku dizane hefte tenê 7 roje û roja heşta nîne, ji bo ku mar zerar nedin mirovan vê dibêje. Mar jî her dem li benda roja heştanin ku biçin îsyanê. Niha jî hinek civak bawer dikin û dibêjin ger mar bizanibin ku însanan Şahmaran kuştiye û roja heşta jî tune ye wê yekser şiyar bibin û careke din tola xwe ji însanan hildin. Heman demê ew civak marên reş nakujin, ji ber dibêjin ger bikujin wê xirabiyeke were serê wan. Cardin wêneyên Şahmaran bi mala xwe vedikin dibêjin ew melyaket e. Lewma bi vê ve navbera mar û jin xerab dibe. Ji ber heya wê qatmanê mar ti carî zerar nedaye mirovan. Ji Waneyên Jînelojî Yên Li Akademiya Şehîd Berîtan Hatine Dayin Berhevbûye Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 158
Qatmana Sêyemîn Di vê qatmanê de jin hêza xwe ya pêşengtî û rêvebirinê bi şkandina cinsî ya yekemîn ve wenda dike. Di aliyê dîrokî de jî ev qatman bi girîngiyeke mezin ve tê destgirtin. Ji ber ku êdî hevsengiya heyî ber bi zilamê qurnaz û nêçîrvan ve dişemite. Jin jî ku beriya wê di nava civakê de cihekî diyarker girtibû ku pîroz dihat dîtin, xwedî her tiştî bû û di nav jiyanê de bû, hêdî hêdî ji wê pozisyonê dûrdikeve. Ev ji aliyê jin de ne bi tercîh û zanebûn tê kirin. Lê ji aliyê zilam de weke tercîh û bi zanebûn êrîşî ser jinê tê kirin. Di encam de weke ku di mîtolojiya Tiyamat û Mardok de tê îfade kirin, encama ku tê derxistin, jin di warê îdeolojîk de dişkê. Tiştên ku berê ji bo jin hatibûn gotin, meyzandin û destgirtina jin, hevaltiya jin, berketa jin û tevahî nirxên erênî yên jin bi awayekî berovajî li beramberî jin tên bikaranîn û zivirandin. Di heman demê de berhemên ku jin avakirine, zilam hundurê wan vala dike, bikar tîna û dike malê xwe. Heya roja me ya îro jî vî karî berdewam dike. Hem tiştên ayidî jinê dike malê xwe, hem jî fealiyetên ku jin reş bike û xirab bide nîşandan weke zihniyeta mirovatiyê avadike û berdewam dike. Vê jî ne tenê bi gotinekê an jî bi yek kiryarê ve dike. Mînak; ew di nava stranên xwe, di olan de, di felsefê û îlim de, di aborî de û di hemû qadên jiyanê de vê pêş dixin. Wate, çi tiştê ku jin avakiriye û pêşxistiye tam berovajiyê wê, dikin amûrê ku li beramberî jinê pê êrîş bikine. Vê yekê bi vî rengî didin şuxulandin. Ji ber vê mirov dibîne ku di qatmana sêyemîn de, jin êdî hêz jî wenda kiriye. Erê berxwedanî heye lê êdî jin pir diyarker nîne û li gorî feraseta berê nayê destgirrtin. Jin ji pîrozbûnê derdikeve û êdî tê lanet kirin. Jina ku jiyan ava dikir, tê dîtin ku heya jiyan jî jê re tê qedexe kirin. Hêdî hêdî jin dikşînin qalibê civaka ku di bin desthilatdariya zilam de hatiye ava kirin. Wate, êdî jin dikeve nava qefesa zilam. Weke mîtolojî jî, şkandina zayendî ya yekemîn, bi Tiyamat û Mardok ve tê destpêkirin. Ew Dem dema şaristaniya Babîlane. Tiyamat jî xwedawenda avê û xwedawenda mezine û hîn bi bandore (Sembola Tiyamat mare, weke şahmaran jî tê teswîr kirin. Lewma di hinek civakan de dibêjin ku esas şahmaran Tiyamate). Mardok jî xwedayekî wê demê ye. Enkî jî di wê demê de heye, hinek dibêjin ku neviyê Tiyamate. Enkî ji hebûna Tiyamat pir ne rehet û acize. Esas ji hêza wê ne rehet dibe, ji ber her çendî di hinek cihan de jin hêz wenda kiribin jî, lê Tiyamat hîn bi hêz û bi bandore. Lewma Enkî jî her dixwaze bi komployekê Tiyamat bikuje. Di hindek cihan de tê gotin ku ji ber Tiyamat xwedawenda avê ye, di nav avê de jiyan dike, Enkî jî dengekî bilind û qerebalexî derxistiye, Tiyamat jî ji ber vê tevgerê wî hişyar dike û ceza dike. Enkî ji vê aciz dibe û bi acizbûna xwe diçe gel tevahî xwedayan û dibêje “Min pir plan danîn da ku Tiyamat bikujim,lê min nekarî bi tena xwe bi ser bixim. Lewma werin em hemû hêza xwe bikin yek û Tiyamat bikujin. Bi vî rengî ji nav wan Mardok radibe, fikirekî pêşkêş dike û ji 50 xwedayan re dibêje “Temam, ger hun hemû pêşengtiya min qebûl bikin da ku ez bibim xwedayê xwedayan û mezinê we û her yek ji we taybetmendiyeke xwe ya pêşketî bide min, wê demê wê hêza hemû xwedayan di şexsê min de kom bibe û êdî wê benê qederê di destê min de be, ger hun van qebûl bikin, ezê Tiyamat tune bikim, li gorî wê civak û dîrokê yekser bizivirînim ser zihniyeta zilamsalarî”. Xweda hemû jî vê yekê qebûl dikin. Hemû kom dibin, itîfaqeke qirêj çêdikin û Mardok weke xwedayê xwedayan û mezinê xwe qebûl dikin. Her yek ji wan taybetmendiyekê dide Mardok. Bi xwezayî jî hêza Mardok zêde dibe û benê qederê didin destê Mardok. Mardok kî ye? Esas ew temsîla pergala wê serdemê ye. Bi vê komplo û komkirina hêza zilam ve Tiyamat tê kuştin. Dibêjin ku ji bo kuştina Tiyamat sê tîr tên avêtin, yekê li serî û mejiyê wê didin, yekê li dilê wê didin, yekê jî li rehîma wê didin. Dûvre laşê wê jî dikin sê qet, perçeyekî davêjin bin erdê, yekê davêjin nav avê û yekê jî davêjin ezman. Vê yekê jî bi armanca ku careke din jin negihêje hev dikin. Û ew perçe tu carî yek nebin. Wate ewe ku pêwîste tu carî aqil û dilê jinê nebe yek, ji ber ger yekîtî çêbibe wê jin dîsa bi hêz bibe. Ya duyemîn jî, çima li mejiyê wê didin? Ji ber ku hêza aqil û fikirandinê ye, bi wî fikir û zanistê ve jî bi hezarên salan civak bi rêve bir. Lewma ji wê hêza fikira jin ditirsin û ji hêza ku civakê ava dike ditirsin. Lewra dibêjin ji bo ku ev hêz tune bibe, pêwîste destpêkê jin bê aqil were hiştin bi vî rengî tîrê yekem davêjin. Tîrê duyemîn jî li sînga wê didin, ji ber ku di hundirê dilê wê de hem wijdana civakê heye, ku wijdan jî hafîze û êşa civakê ye. Da ku vê tune bikin, dilê wê dikin hedef. Ji ber mirovê bê wijdan nikare pêşengtiyeke rast ji civaka xwe re bike. Lê dayikên wê demê civaka xwe hem bi aqil hem jî bi wijdan bi rêve dibin. Tenê bi aqil bi rêve nabin, herî zêde bi zekayê hestiyar û wijdanê xwe tevdigerin û ewqas tişt ji bo civaka xwe pêşdixin. Hedef girtina dilê Tiyamat jî tê wateya ku pêwîste jin bê wijdan were hiştin û pêwîste zekaya wê ya hestiyar ku ji bo civakê dixebite û komînale, jê were dûrxistin. Tîra sêyemîn jî li rehîmê wê didin. Mesajên ku didin pir balkêşin. Me beriya niha jî gotibû ku di civaka xwezayî de her tiştê ku berhem dida pîroz dihat dîtin. Yek ji berhemên jin jî zarok anîn bû. Lewma rehîmê jin pîroz dihat dîtin. Her wiha weke ax dihat destgirtin, ji ber ew destpêka jiyanê bû. Lê di serdema piştî wê de êdî zilam ketiye ferqa rola xwe ya di zarok anînînê de. Lewma vekirî ji jin re dibêje ku, “erê zayîn di bedena te de çê dibe, lê di zarok anîna dinyayê de rola sereke ya mine, tov ê mine, tu tenê jê re malavatî û dergûştî dikî. Wate, tu tenê di zikê xwe de hildigirî. Ger ez nebim ti tişt xwe bi xwe di bedena te de pêşnakeve û nayê dinyayê”. Bi kurtasî rola jin di zêdebûn û zayînê de biçûk dixe, reş dike û rola xwe derdixe pêş. Esas bi vê ve zilam wî rol û hêza jin a ku zayinê pêk tîne jî digire destê xwe. Ji xwe ji ber vê êdî her tişt di dîrokê di eksena zilam de dizivire û pêş dikeve. Ji ber ku beriya wê zarok, klan û civak ayidê jin dihatin dîtin. Zilam û jin di nava wekheviyekê de bûn. Erê zarok ayidê dayikê dihatin dîtin lê ne ku dayik bi zorê ev yek ferz dikir. Esas ji ber ku di xwedî kirin û mezin kirinê de dayik xwedî rol bû lewma dayik weke xwedî dihat zanîn. Lê belê ev di zilam de berovajî dibe, zilam her tiştê dayikê tune dike û dike ayidê xwe. Terzê fikirandinê jî bi heman rengî tê saz kirin. Mînak ji dema pêşketina zihniyeta zilamsalarî ve, paşnav piştî zewacê dibe yê bav. Bi giştî jî berdewam kirina tevahî nifşan girêdayî zilam dikin. Ji ber êdî civak jî, dîrok jî û zanist jî di vê de îqna dibin ku di berdewam kirinê de yê herî diyaker zilame. Lê di rastiyê de herdu cins esas bûn. Feqet piştî wê dîrok hat zivirandin. Ji ber vê yekê tê gotin ku zihniyeta 5 hezar sal zihniyeta zilamsalare, an jî zihniyeta ku di bin desthilata zilam de pêşketiye. Şkandin jî ji bo na vê tê gotin. Ew şkandineke îdeolojîke, ji ber rastiyek berovajî kiriye û 5 hezar sal jî bi wê jirêderketin û berovajîbûnê ve xwe dide meşandin. Di encam de 5 hezar sal nifş li gorî bav tê berdewam kirin. Niha jî tişta ku herî zêde li ser jin, zarok û zewacê diyarkere û her kes pê îqna bûye, zilame. Bi vî rengî bawer dikin ku yê civakê ava dike, berdewam dike, hêz ava dike û her tiştî dike zilame, jin jî tenê amûreke. Di encam de civaka ku bi hezaran salan li ser fikirê wekheviyê û baweriya bi jin avabûye, bi şerekî ku bi hezaran salan dajo ve ev rastî tên berovajî kirin û dikeve destê zilam. Roja îro jî ger ku her kes zihniyeta xwe dahurîne wê vê rastiyê bibîne. Ji ber di encam de li ser wê zihniyetê û çandê hatiye mezin kirin û perwerde kirin. Ji ber fikirê mirovatiyê li ser tiştekî zivirandine ser tiştekî din. Baweriya mirovan ji tiştekî birine ser tiştekî din. Civaka ku baweriya xwe bi jinê dianî, pîroz didît, di carekê de dibin ser zihniyeteke ku jin qirêj dibîne. Weke ku pêwîste her tiştê jinê werin nuxumandin, ji holê werin rakirin zihniyetek tê avakirin. Di rastiyê de heman mirovatiye, lê destpêkê zêdetir xwezayî û heqîqîye. Dûvre zihniyeta nû tê fêr kirin. Di ya destpêkê de her tişt xwezayî pêş dikeve, kes ji kesî re nabêje ji dayikên pêşeng re bibêjin xwedawend, nabêjin baweriya xwe bi dayikê bînin, civak wisa çavê xwe vekiriye, dîtiye û bawer kiriye. Lê piştî şkandina zayendî ya yekem, her tişt tên gotin û tên ferz kirin. Desthilat diyar dikin ku wê mirov çawa bifikirin, çawa temaşe bikin, çawa bigirin dest, ji çi bawer bikin û çawa jiyan bikin. Ev hemû ji jor ve tên eyar kirin, di zihniyetên mirovan de didin rûnişkandin û piştî wê jî pratîka wê tê kirin. Zîgûrat dibe nimûneya tevahî şaristaniyan. Her tiştî di wir de saz dikin. Rahîb, zilamê qurnaz û şaman rûdinin, her tiştî eyar dikin û li ser sîstemekê belav dikin. Weke ku ew pergaleke pir baş û pêşketiye ku gereke ji wir û şûnve jî bi heman rengî were berdewam kirin nîşan didin. Bi vî rengî jî ew pergal û zihniyet heya roja me ya îro jî tê û xwe berdewam dike. Mirov dikare vê têkoşînê weke şoreşekê jî bigire dest. Ji ber di şexsê jin de civak şkest, îdeolojî şkest û zanist şkest. Lewma her tişt ji ser cewhera xwe şemitî û çû ser tiştekî din. Ev 5 hezar salin jî ew şimitandin sererast nebûye. Bi giştî di vê qatmanê de mirov dikare bibêje ku Tiyamat û Mardok weke sembol tên nîşan dan. Lê di esas de ew şerê wan, şerê di navbera civaka xwezayî û civaka desthilatdar de ye. Wate pêwîste were zanîn ku di şexsê Tiyamat de ne tenê Tiyamat heye, bi hezaran jinên berxwedane, xwestine xwe û civaka xwe biparêzin hene. Lê di encam de bi kuştina Tiyamat re zihniyeta zilam bi ser dikeve. Bi serwerbûna zilam re nirxên jin wenda dibin. Zilam xwest ku ji binî de jin ji dîrokê bavêje. Lê belê dibe ku jin wenda kiribe lê ne wenda kirineke ji kok ve ye. Ji ber bi saya wan berxwedaniyan heta roja îro xwe berdewam kirin. Tê gotin ku di nava gelê Asûrî de roja kuştina Tiyamat tê pîroz kirin. Her wiha tê gotin ku di wê demê de jî li gelek cihan roja kuştina Tiyamat hatiye pîroz kirin. Ji Waneyên Jinelojî Yên li Akademiya Şehîd Berîtan Hatine Dayîn Hatiye Berhev Kirin Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 165
Di vê qatmanê de, hêza jin dîsa heye û berdewam dike, heman demê otorîterbûna xwedawendan derbasdare û jiyan di nava komînalbûnê de derbas dibe. Lê ji heykel, hestî û resmên ku hatine dîtin û lêkolîn kirin, tê dîtin ku di vê serdemê de hêdî hêdî li kêleka xwedawendan an bavek, an kurek, an jî yê ku hevpar pê re kar dike û yan jî mêrekî ku li ser esasê hevjiyana azad heye. Ev hebûna zilaman ne di asta desthilatdariyê de ye, feqet hêz hatiye parve kirin. Wate bi qasî ku jin otorîtere û civakê bi rêve dibe, nîvê hêza xwe jî bi zilam re parve kiriye. Lê cardin a ku di radeya yekemîn de diyarkere, jine. Feqet di nav vê serdemê de têkoşînek jî heye, bi taybet ber bi dawîbûna katmana 2’emîn ve têkoşîna di navbera jin û mêr de zêde dibe. Mirov dikare weke du pergalan bigire dest. A yekemîn jin temsîla civaka xwezayî û dayiksalar dike, ya duyemîn jî pergala nû ya ku dixwaze xwe pêşbixe mîna desthilatdarî, dewlet û xanedanan e. Her çendî tam pêşneketibe jî, lê hêdî hêdî bi destê zilam ev pergal tê avakirin. Bi giştî di vê serdemê de di navbera jin û mêr de hêz hatiye parve kirin. Lê hîn jî bi awayekî diyarker rola zilam derneketiye, tiştên ku kiriye û nasnama wî çi ye hîn nayên zanîn. Lê li kêleka jin tê destgirtin. Wate xwedawend heye, li kêleka wê jî an xweda heye (ku piştre bûye qiral), an hevjînê wê ye (di vê serdemê de êdî zewaca pîroz pêşdikeve) û yan jî kurê wê ye. Weke sembola vê qatmanê jî Înanna û Enkî ne. Têkoşîna her duyan bi nav û deng e. Ji ber ku 104 ME û pêşdîtinên ku jin dîtine û pêşxistine di vê demê de zilam dikeve ferqa wan. Tiştên ku li derdora jin hatine kom kirin bi çavekî birçî, bi çavê ku ez bixim destê xwe, bikim ayidê xwe weke zihniyet û feraset di zilam de pêşdikeve. Weke sembol di wir de zewaca pîroz tê dîtin. tê gotin, ji bo ku Înanna bizewice du kes weke tercîh li pêşiya wê hene. Yek ji wan Enkîndoyê cotkare , yê duyemîn jî Dumûzî yê(Temûzî) şivane. Wê demê Înanna xwedawenda mezine. Her du xweda berhemên xwe digirin û diçin gel Înanna ku pêwîste yekî ji wan tercîh bike û pê re bizewice. Dibêjin di esas de meyla Înanna li ser Enkîndo ye, lê wî tercîh nake û Dumûzî hildibjêre û pêre dizewice. Di wê demê de bi yekbûna Înanna û Dumûzî re, civak bi baweriyeke ku mîna erd û ezman bibe yek û jiyan avabibe, yan jî yekîtiya herdu cinsan dê bereketê bixe nava xwezayê digirin dest. Dema ku dizewicin, merasîma zewaca wan di hefteya yekemîn a meha Nîsanê de tê çêkirin. Lewma piştî wê jî heya demeke dirêj a dîrokê, meha Nîsanê dibe meha merasîmên ku qiral û qiralîçe tacên xwe werdigirine, ji bo zewacan. Înanna û Dumûzî jî ne ku çawa digihêjin hev malbateke resmî avadikin, esas ew yekbûn hêz anîna gel hev û yek kirina wan îfade dike. Hilbijartina Înanna ji Dumûzî re jî dibe ku ji ber vê sedemê be ku dixwest hêza xwe pê re bike yek û civakê hîn xurtir bi rêve bibe. Ji ber mentiqê zewaca wê demê li ser vê esasê ye. Her wiha ji ber jin di vê demê de nîvê hêza xwe wenda kiriye û dixwaze careke din kom bike. Zewaca Înanna û Dumûzî her şeş mehan carekê xwe nû dike. Wate di dirêjahiya şeş mehan de ji hev cuda dibin, her yek ji wan ji hev cuda dibin, tenê şeş mehan li gel hev dimînin. Mirovatiyê ev bûyer ji berê de wisa şîrove kirine ku, dibêjin ev tê wê wateya ku dema her du digihêjin hev Bihar çêdibe û bereket dikeve xwezayê. Ev ji baranê bigire, ji zêdebûna avê û şînkahiyê bigire û ji zêdebûna berhemê daran bigire, heman demê ji ber şînkahiya zêde pez diçêre, berhem zêde dibin, xweza zindî dibe û jiyan bêhtir bi kêfxweşî tê pêşwazî kirin. Di encam de ev şeş mehên ku li gel hev dimînin dibe sedemê ku Bihar û Havîn çêbibin. Dema ku dibe Payiz jî her du ji hev qut dibin, ji ber vê sedemê jî berhem zuha dibin, her kes dikeve goşeya xwe, erd û ezman sar dibin. Bi vî rengî civak vê zewacê wisa pênase dikin. Ev ne tenê di şexsê Înanna û Dumûzî de wisa ye. Hinek dibêjin ku keçeke Demeter (xwedawenda genim û bereketê) ya bi navê Kore a pir xweşik heye. Wê demê xwedayê bin erdê Hades jî heye, ew xweda aşiqî wê keçê dibe. Ji ber ku wê demê zewac jî pêş ketiye, ew jî dixwaze wê keçê ji xwe re bigire. Lê Kore naxwaze bi Hades re bizewice û dixwaze jê bireve. Dibêjin dûvre Hades Kore bi zorê direvîne û tecawizê wê dike. Ji ber ku Demeter xwedawenda bereketê ye, ji vê bûyerê pir aciz dibe, dixeyide û naçe panteona (meclîs) xwe. Bi vî rengî bereketa xwe ji ser erdê dikşîne û dibêje heya ku ez negihêjim keça xwe bila erd wisa bimîne. Dûvre xweda û xwedawend dikevin navberê û çareseriyekê peyda dikin. Ew dibêjin ku Hades carekê keça te biriye, lewma bila êdî şeş mehan li gel wî di bin erdê de bimîne û şeş mehan jî li gel te be. Demeter jî vê yekê qebûl dike. Di encam de tê gotin ku demsal jî li ser vê esasê çêbûne. Dema ku Kore tê gel dayika xwe, ji ber ku Demeter kêfxweş dibe, bereketê zêde dike lewma ew şeş meh dibin Bihar û Havîn. Dema ku Kore jê qut dibe û diçe bin erdê, Demeter dîsa aciz dibe û bereketa xwe dikşîne, wê demê jî dibe Payiz û Zivistan. Mîteolojî ev yek wisa anîne ser ziman. Lê di rastiyê de jî, mînak; Bihar tê wateya nû bûyîn, şînbûn, zindîbûnê û bereket dikeve xwezayê. Bi vî rengî Bihar tê pîroz kirin. Di nava baweriya hinek gelan de Hidralez heye. Hidralez tê wateya razî kirina Biharê, bi vî rengî ew hatina Biharê weke cejnekê pîroz dikin. Lê di bingeh de ev mîtolojî û zewaca pîroz heye. Lewma tê dîtin ku wê demê zewac xirab nehatiye destgirtin, berovajî weke yekbûna hêzê hatiye destgirtin. Lê piştî wê ji naveroka xwe dûr ketiye û desthilatdarî hatiye avakirin. Xwedawendên Ku Di Qatmana Yekemîn De Derketine Pêş Li hember hebûna xwedawendan û çanda dayiyiksalariyê, civak demeke dirêj baweriya pê aniye û li ser meşiya ye. Li gel Babîl û Akadan xwedawend Înanna û Îştar (xwedawendên parastin, eşq û xweşikbûnê) Dûvre li gel Kurdan Îştar dibe Star ew jî xwedawenda parastin û bereketê ye. Li gel Fînîqî û Kenaan ku li gorî îro dibe Lubnan û Îsraîl xwedawend Astarte (xwedawenda bereketê). Sembola wê gerestêrka Venûse. Li gel Huriyan Hepat-Star-Înana (xwedawendên parastin, eşq û bereketê). Sembola wan stêrka Gelawêj (berbang- zuhre) Li gel Kurdên Hewramî, Yarasan, Zerdûştî û Elewî xwedawend Mîtra (xwedawenda tav, hevaltî û aşîtiyê). Li gel Medan Anahîta (xwedawenda zayin û avê). Li gel Misiriyan Îsîs û Hathar (xwedawendên kaînat û zayinê). Li gel Hîtîtan Kîbele (xwedawenda bereketê). Sembola wê simbila genime. Li gel Yûnan û Roma Demeter (xwedawenda ax û genim ) û Afrodît (xwedawenda xweşikbûn û eşqê). Li gel Asûriyan Gola (xwedawenda şîfa û dermanan). Li Erebîstan Elûzza (stêrka gelawêje), Ellat (tav), Menat (heyv), evana beriya Îslamê weke sê kevirên Pîroz li Kabê ne, ji çanda civaka xwezayî hatine. Piştre bi pêşketina îslamê re ji wir radikin. Li Efrîka Niyam (xwedawenda lawir û ruhan). Li Asya û piranî Hîndistan Buduvîdda (xwedawenda lawir û ruhan). Li gel Civaka Aborjîn ku di parzemîna Austuralya de hîn jî civaka xwezayî jiyan dikin Yîffîye (xwedawenda tevahî ger cîhanê). Li gel çermsoran Îrdiyako (xwedawenda mirovatiyê). Li Ewropa jî Eurupa (xwedawenda yekbûnê). Vê parzemînê jî navê xwe jê girtiye. Xwedawendên Qatmana duyemîn û xwedayên ku li kêleka wan cih girtine Di misir de Îssîs-Osîrîs Di Hîtît de Kîbele- Atîs Di Yûnan de Afrodît- Adonîs Di Hurîyan de Hepat- Hepatte Û weke wan di her cihekî de bi vî rengî, xwedatek hatiye kêleka xwedawendekê. Di encam de di vê demê de hevsengî tê parastin. Êdî gotinên zilam jî derbasdarin , derketiya ser dika dîrokê û hêzê bi jinê re parve dike. Ji Waneyên Jinelojî Yê Li Akademiya Şehîd Berîtan De Hatiye Dayin Hatiye Berhev Kirin Wê Bidome…
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 160
Di nava vê beşê de felsefe û zanist ji bo jin çi gotine û çi agahî belav kirine, emê hinekî vebêjin. Lê gelo rastî û heqîqeta wan agahiyan çiye û ji ku derê derketine? Lê ji xwe karektera zanista pozîtîf zayend pereste. Antropolojî (antropoz) zanista ku li ser mirov lêkolînan dike. Di bingeh de zanista mirove, lê dema ku lêkolîn kiriye tenê cinsek esas girtiye ew jî zilame. Ji ber ku wan jin weke mirov nedîtine. Lewma gotine, “Civak ji zilaman ava dibe”. Lêkolînên xwe jî li ser zilaman dane avakirin. Lê pir balkêşe ku di tibê de jî heya van salên dawî, pir zêde ceribandin û lêkolîn li ser bedena jin ne kirine. Lêkolînên ku hatine kirin bi giranî ji sedî 80-90’ê xwe li ser laşê zilam in. Di encam de qaşo zanista mirove, lê mirovbûn tenê di şexsê zilam de girtiye dest. Hemû şîroveyên xwe di eksena zilam de pêşxistiye. Ji ber li gor zihniyeta wî civak bi zilaman pêşdikeve. Zilam jî kî ye? dibêjin zilamê nêçîrvane. Li gorî ku lêkolîn kiriye 36 taybetmendiyên zilamê nêçîrvan pênase dike. Dibêje zilam bi rêka nêçîrvantiyê cesaret, qurnaztî, hêza xefk danînê, hêza şer û hwd qezenc kiriye. Civak jî dibêje bi saya zilamê ku di nêçîrvantî de pêşketiye civak hatiye avakirin. Ev jî feraseteke bi temamî li dijî heqîqeta civakê ye. Ji ber civak tam berovajî vê hatiye avakirin. Dibêje di zilam de înat, cesaret û qurnaztî heye, lewma bi saya wî pêşketin çêbûne û jinan civak ava nekirine. Her wiha tînin ser ziman ku jin tenê giha kom kiriye, ji bo ku kom bike jî her serê wê di ber wê de bûye. Heman wextê dema ku zarok tîne jî û şîr dide, dîsan serê wê di ber wê de ye. lewma ne mumkine ku jin civak avabike. Temaşekirina wan ji bo jin bi vî rengî ye. Bi xwezayî dibêjin karektera jin kole ye û civak avanekiriye. Mînak teoriya Darwîn ya tekamulê heye. Dibêje jin hîn tekamula xwe ya gerdûnî temam nekiriye. Wate, jin hîna miroveke nîve û temam nebûye. Dîsa pênasekirina wî ji civakê re wiha ye, li gor wî civaka jor û jêr heye, ya jêrîn lawirin, a jorîn jî insane. Ji ber ku jin insan nabîne dibêje cihê jin di navbera herduyan de ye. Her wiha dibêje mejiyê jin biçûk û kême ji ber vê ji kolebûnê re meyildare û kole ye. Her wiha mejiyê kesên zencî û jin dişibîne hev û dibêje ji ber vê her du kole ne. Ev pênase hemû jî li ser navê zanistê kiriye. Pîsagor jî li Yonanistanê derketiye. Bi xwe matematîkzane. Ew jî xwedî feraseteke pir zayendpereste. Dibêje rêgeza başbûnê heye ew jî zilam temsîl dike. Rêgeza xirabûnê heye, ew jî jin temsîl dike. Dibêje rêgeza başbûnê zilame, ronahiye, dûzene. Rêgeza xirabûnê jî jine, tarîtiye, kaose. Li gorî wî zilam lêgerînvane, jin bendewarvane. Yanî tam rastiyê berovajî dike û tîne ser ziman. Fransiz Bakon yê ku yekemîn obje û sobje ji hev cuda kiriye, yê ku di zanistê de parçebûn daye çêkirin û bingeha zanista pozîtîf avêtiye ye. Di Kuştina jinên zanist ku weke jadû bi nav kiribûn, Bakon jî bi awayekî yekser di dedgehên wan de cîh girtiye. Mirovan di civaka xwezayî de xweza weke dayîka xwe didîtin û ji bo wan ew xwezaya yekemîn bû. Lê Bakon vî fikirî berovajî dike. Dibêje, “ xweza ne dayîka we ye, pêwîste weke ku jina we ye hun nêzî wê bibin”. Yanî dema ku weke jina xwe bibîne, ew dibe mulkê wî û her cure mafê wî li ser heye û vê jî rewa dike. Dibêje, kê gotiye canê xwezayê heye, canê wê tuneye. Çawa jin tê tecawiz kirin wisa dikarin êrîşî xwezayê bikin û her tiştê wê bibin. Ev zihniyet rê li ber pirsgirêkên ekolojîk vekiriye. Tê gotin ku dema di dadgehên jinên zanist de cih digire, sedemê bigehîn ewe ku wî ji hêza jinan pir bawer kiriye lê jê tirsiyaye. Lewma bi rêka wan dadgehan xwestiye ew jin razberên (sir) zanebûna xwe eşkere bikin da ku ew jî ji xwe re bigire û bike malê xwe. Jan jak Roso, fîlozofekî Frensî ye. Pirtûkeke wî ya bi nav û deng heye, ew jî hevpeymana civakî ye. Ew dibêje pêwîste jin ji aliyê mejiyê zilam ve werin terbiye kirin. Ji ber ew jin xwedî aqil nabîne. Dibêje, esas civak ne bi zêde vexwarina şerab û ereqê ve xirab dibin, bi jinên ku bend, rêzik û disîplîn nasnakin ve civak ji rê derdikeve û xirab dibe. Wate cavkaniya xirab bûna civakê jinên ku nayên displînê ne. Ew zewaca bi jinê re red dike, qebûl nake û li hember derdikeve. Lê bi xizmetkara xwe re bêyî ku bizewice têkilî datîne û dibe xwedî 5 zarokan. Lê xwedî li wan zarokan dernakeve û her yek ji zarokên wî ji birçîbûn û bêxwedîbûnê dimirin. Ev jî dide diyar kirin ku li beramber jin ewqasî zayendperest e. Emanuel Kant jî fîlozofe. Tê gotin ku jinek xwestiye di aliyê felsefê de pêş bikevr, ji wî re nivîsên xwe parve kiriye û nerînên wî pirs kiriye. Ew jin dibêje ez wisa difikirim gelo nerînên te çine? Lê wî bersiva wê jinê nedaye, lewra ew jin intîhar dike. Piştî wê Kant dibêje mejiyê jinê têra felsefe kirinê nake û felsefe ne li gorî jinane. Her wiha gotiye, jina ku dixwaze bi felsefê re mijûl bibe, li şûna ku felsefe bike, bila riya xwe (seqel) berde, belkî bi vî rengî xuyangên kûr ên fîlozofan tê de çêbibe û pê derdor jî îqna bike. Ev gotina Kant bûyê bingehê fikrekî ku hîn jî civak bi gotina “riya min nîne ku gotinên min bên guhdar kirin” îfade dikin. Weke ku ger simbêl nebin nayên guhdarkirin. Ev yek jî ji bo jinan heqaret û biçûk xistine. Sokrates jî heye, wî jin pir xirab pênase nekiriye, lê bal kişandiye ser hêza jin. Bi gotina wî ya ku dibêje “jin dikare bike wezîr jî, dikare bike rezîl jî” vê hêzê îfade dike. Ew di ferqa hêza jin de ye, lê pir zêde jî tiştek li ser negotiye. Tê gotin ku wî perwerdeya xwe ya yekemîn ji dayika xwe girtiye. Wate, yên ku di esas de Sokrates dikin Sokrates yek dayika wî ye, yên din jî du mamosteyên wî yên jin in ku navên wan “Diyotîma û Aspasya” ne. Herdu jin jî fîlozofin, lê ji ber ku bandora zihniyeta baviksalarî li ser wî pir zêde ye, ew ya xwe bi ser wan dixe. Nirxên jin çi ne, pir zêde nabêje. Jê pirs dikin dibêjin “jin û zilam wekhevin an ne wekhevin”? Sokrates jî bersiv dide û dibêje, “ti carî jin û zilam wekhev nekin, dema we xwest hun wan wekhev bikin, wê demê wê jin derkeve jor. Di vir de jî potensîyela jin yê serwerbûnê îfade dike. Lê newêre bêje, ji ber karekterê wî yê zilamsalarî destûr nade. Fikrên Platon jî di derbarê jin de pir xirabin û pêşî li gelek tiştên xirab vekiriye. Dibêje, hebûna jin ji bo zilam êşeke herî mezin e. Cardin dibêje, “Tu demê di navbera jin û zilamekî de eşqeke rast pêk nayê, ji ber jin qirêje, kême, biçûk e. Dema ku bixwazibe bi zilam re eşqekê jiyan bike jî tu carî wê eşqê temsîl nake”. Ji xwe dema ku pênaseya hemwelatiyan dike, jin di nav de hesab nake weke hemwelatî nabîne. Di gotinê de jî yên ku demokrasî pêşxistine Yunan in, lê di nava demokrasiya wan de jin tune ye, ji ber ne hemwelatî ye. Dibêje, “ji derveyî zarok çêkirinê, pêwîste zilam xwe nêzî jin neke”. Wate, erka jin berdewam kirina nesil û zayine, lê bi jinê re eşq û hezkirin nabe. Dibêje, “zilamê zeîf û lawaz zarokên wî jî lawaz çêdibin, ew jî keçin. Zilamê bi hêz û xurt jî zarokên wî xurt çêdibin, ew jî kurin”. Heman demê dibêje, “jin enerjiya zilam dadiqurtîne û wî zuha dike”. Ew ewqasî ji jinê ditirse. Ev jî di civakê Yûnanê de pêşî li Homoseksueltiyê vekiriye. Lewma zilam xwe bi hêz dibînin û dibêjin hezkirina rast di navbera me de çêdibe, lê bi jinê re nabe. Ev gotin hemû di bin navê felsefê de gotiye û li ser wan, şêwe daye civakê û ketiye dîrokê. Arîsto jî di fikir de nêzî Platon e. Ew heman demê mamosteyê Îskender e. Arîsto dibêje, “aqil li ser hest, ruh jî li ser beden hakîme, pêwîste zilam jî li ser jinê hakîm be. Ji ber jin tenê bedeneke bê ruhe gereke zilam jî li ser jinê serwer be”. Dibêje zilam ji jinê bilindtir û jortir e. Çawa ku laş ruh zindanî dike, jin jî zilam zindanî dike. Ji bona wê pêwîste zilam dûrî jin bisekine. Ev fîlozof û zanistvanên herî bi nav û deng in. Li ser navê zanist û felsefê ev tişt ji bo jinê pêş xistine. Gelek kes jî, ji gotinên wan bi rê ketine û gelek tişt li ser zêde kirine. Ev yek jî li pêşiya gelek xirabiyan vekiriye. Çawa ku teoriya Darwîn ya ku ji bo lawiran dibêje, “yê bi hêz ên bê hêz dixwe”. Hîtler jî ev gotin bi çi rengî xistiye pratîkê? Wî gotiye madem ku Darwîn wisa dibêje, wê demê neteweke bi hêz dikare yên bê hêz tune bike. Lewma di bingehê komkujiya ku li ser civakê hatî meşandin de, ev teorî û felsefe hebû. Heman demê di bingehê piranî nêzîkatiyên ji jin re, yên ku xirab û qirêj dibînin, ên ku wê tenê weke amûrekî zarok anînê dibînin, ev felsefe û zanist hene û di avakirina zihniyetê de ciheke mezin girtine. Serok jî dibêje, esas çima ewqas pênase û nêzîkatiyên şaş ji jin re hatine raber kirin? Pêwîste rast were bersivandin. Ji ber ger mirov lêkolîn bike, di nava 5 hezar salan de bi qasî ku tişt ji bo jin hatine gotin, ji bo ti tiştekî din nehatine gotin. Ewqasî jin reş kirina ku piştî 5 hezar salan hîn jî tê kirin. Ev tê wateya ku jin xwedî hêzeke pir mezine. Ji ber felsefe, ol û zanist di ferqa hêz û potensiyela jin de ne, dizanin ku ger bi van rêbazan pêşî lê negirin û jin bikeve ferqa hêza xwe, wê bi misogerî pergala wan li ser wan de hilweşînin. Derew, dirûtî û rastiya wan wê derxînin holê. Lewma her pêwîst dibînin ku jin biçûk bixînin. Serokatî dibêje, “Di bingeha senaiyên ku îro ewqasî mezin bûne de teşiya dayikan heye. Lewma ger hun wê zivirandina teşiyê fam nekin, hunê nizanibin ku bingeha wan zanistan dayik avêtiye”. An jî dîtina nan, bi rastî ne tiştekî hêsane. Jin genim dît, ji wê çandinî avakir û kire hevîr. Fikra strandina hevîr çavkaniya xwe mejiyê jine. Lê ne aîdê yek kesî bû û bi kesekî ve nedihat pênase kirin, ew pêşketin û karekî kolektîf bû, yê civakê bû. Lê niha yek tiştekî digire, navê xwe pêvedike û difiroşe. An jî şîrê lawiran, raste dizanîbûn heye û divexwarin, lê mejiyê jin ew şîr kir mast û penîr. An jî pergala çandiniyê, ku her cureyek di rêzekê de, ji bo her yekê pîk û cihokek çêkirin, ev hemû dayîk keşif kiriye lê yek kesî nekiriye malê xwe, berovajî wê kirine malê civakê. Cardin destar, tevin û hwd bi heman rengî ne. Zanista rast jî eve, ji ber esas cewherê zanistê pêşketinên civakî ne. Lê zanista niha li ser navê zanistê pir tiştên cuda gotine. Mînak, dibêjin li Ukrayna wênesazek heye, jineke heykel traşe lê ji ber ku jine hevjînê wê 30 salan wan berheman dibe, li ser navê xwe pêşkêş dike û dike ayidê xwe. Ji bo ku ew jin li hember dernekeve, her tim lê dide, dibêje dîne û wê dibe nexweşxaneya dînan. Lê di esas de berhemên ku jin derxistiye zilam bi salan xwe li ser dide jiyan kirin û dibe heykeltraşekî navdar. Dûvre lêkolîn tên kirin, dibînin ku yek tişt jî wî bi xwe çênekiriye, lê li binya her berhemekî şanenavê xwe avêtiye û xwe bi wê mezin kiriye. Lewma tê dîtin ku li pey gelek berheman jin hene, lê ji derve re ragihandin û derketina pêş hemû weke mulk û berhemên zilaman derketine. Gelek caran weke ku di zanistê de jin derneketine tê xuya kirin, lê ev ne raste. Gelek jinên zanist hebûne, lê cih ji wan re nehatiye dayin. Ji ber heya ku zihniyetên wekî yên Platon, Kant û Aristo hebin wê cih ji jinan re neyê dayîn. Lê tiştên ku jinên zana gotine jî ji xwe re girtine û zivirandine. Zanista Jineolojî jî dixwaze van tiştan nas bike û çavkaniyên gotinên ku di derheqê jinan de hatine gotin bizanibe û bi agahiyên nû ve zanebûna xwe têr û tije bike. Hema kê ji bo jin çi got, pêwîste mirov yekser bawer neke. Keseke ku bizanibe çavkaniya wan gotinan çiye, di kîjan demê de hatine gotin, wê di ferqa gelek rastiyan de be. Lewma weke jineolojî di zanista niha de pêwîste em agahiyên jin zêde bikin, heqîqeta wê derxin û belav bikin. Jineolojî pêwîste rastiya jin hem bibîne û hem jî bide dîtin. Zihniyeta baviksalar 5 hezar sale dibêje jin ne tişteke, Jineolojî jî pêwîste dûbare dûbare bibêje jin her tişte. Wan her gotiye aqilê jin kême, pêwîste em jî bibêjin aqilê jin xwedî hêza herî mezine. Wate, gereke em her tiştên ku berovajî heqîqeta jin hatine gotin, bi awayî herî rast û li ser hev bibêjin. Ji Waneyên Li Akademiya Şehîd Berîtan Hatiye Berhev Kirin Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 169
Di her qatmanekî de hezar sal û bûyerên wê tên destgirtin. Dibe ku mirov nikaribe tevahî bûyerên di dîrokê de bibêje. Lê weke sembol di her hezar salî de em hinek sembol û bûyeran lêkolîn dikin û ew dibe malê giştî dîrokê. Pêwîste wisa neyê fêmkirin ku her qatmanek piştî hezar salan diqede û yeka din tê. Ev ne wisaye, piranî di nav hev de berdewam dikin. Lê sedemê ku em qatman qatman digirin dest, ewe ku ji bo hîn zêdetir hemû ziravtiyên dîrokî û civakî werin famkirine. Di Dîroka Jin De Pêvajoyên Diyarker Rêbertî got, “Pêwîste her jin, herî kêm dîroka xwe ya 10 hezar salan bizanibe”. Lê em ne ya 10 hezar salan em dîroka xwe ya çend salan jî bi awayekî rast nizanin. Nivîskar Çîçero gotiye, “yên ku dîroka xwe nizanibin, her dem zarok dimînin” lewma zanîna dîroka xwe pir girînge. Ji bilî 9 qamtmanan li ser pêşinyara Rêbertî em dîroka jin di sê pêvajoyan de digirin dest.
- Dema Neolotîk (10.000 B.Z- 400 B.Z).
- Dema derbasbûnê (4000 B.Z-2000 B.Z). Ji civaka xwezayî derbasbûna civaka desthilatdar an jî şaristanî.
- Dema Têkoşîna jinên rêxistin kirî (2000 B.Z- heya roja îro).
9 Qatmanên Di 9 Hezar Salan De
- Qatmana xwedawendan. An jî xwedawenda ku hêza wê di asta herî jor de. Mînaka wê (Nînhursag).
- Dema hevsengiya di navbera hêza jin û zilam de. Mînakên wê (Înanna-Enkî).
- Xwedawenda ku hêza xwe wenda dike. Şkandina cins a yekemîn mînakên wê (Tiyamat-Mardok).
- Lîlît.
- Xwedawend an jî Jina ku bi mejiyê zilam hatiye afirandin. Mînak (Atena).
- Keybanûyên li ser şopa xwedawendan diçin. Mînak (Nefertîtî- Kelopatra- Semîramîs- Zenobya).
- Hezretên jin. (Xedîce- Fatma- Zeyneb- Meryem- Ayşe).
- Qiralîçeya meta.
1-Qatmana xwedawendan an jî jinên ku hêza wan di asta herî jor de. Rêbertî xwedawendîtî weke “ jina ku şoreşa neolotîkê pêşxistiye, an jî jina xwedî serkeftin” pênase kir. Taybetmendiyên xwedawendan civakbûn, edalet, pêşengtiya civakê kirin, otorîteriya xwezayî û demokratik, xwedî hêz, di ferqa xwe de bûyîn û hwd in. Lê wan di wê demê de ji bo xwe negotine xwedawend. Di pênaseya îro de ji wan re xwedawend tê gotin. Xwedawend jina ku xwedî serkeftine û jina ku şoreş pêk tîne ye. Mînak Rêber Apo Şehîd Zîlan weke xwedawendekê girt dest, îro jî em Şehîd Sara û Şehîd Rûken xwedawendên xwe dibînin. Ji ber xwedawendîtî yên ku xwe gihandine armancê, serkeftin bi dest xistine û yên ku bi fikirê xwe û perçeyên canê xwe ve ji bo mirovahiyê tiştekî nû derxistine holê û pêşengtî kirine. Lewma ji kesên wisa pêşeng re xwedawend tê gotin. Lewma di civaka xwezayî de wan dayikan ev nav li xwe nekirin, wan bi xwezayî ev erk pêk anîne, lê me ev nav li wan kiriye. Wan hîn zêdetir navên xwezayê li xwe kirine û xwe şibandine xwezayê. Jin, jiyan û xweza her dem di nav hev de bûye. Lewma navên xwedawendên wê demê, xwedawenda Bereketê, xwedawenda avê (ji ber enerjiya jin mîna avê ye her diherike, nakeve qaliban û nayê bend kirin lewma ev nav girtine), xwedawend star (xwedawenda parastinê, wateya Star jî cihên ewlehiyê ne), cardin xwedawenda heyvê (bedena jin şibandine heyvê, her wiha heyv weke jinekê girtine dest, hinek insan dibêjin ku resmê jinekê li ser heyvê heye bi taybet di dema hîlal de. Wan xwe gihandine vê qinyatê), cardin xwedawenda tavê (ew dibînin ku dema tav derdikeve, ronahî çêdibe, derdora xwe germ dike, jiyan ava dibe. Heman demê dibînin ku bi jinê re jiyan ava dibe, zarokan tîne, klanê xwedî dike, lewma xwe dişîbîne tavê). Bi giştî jiyana dayikan bi zindewerên di nava xwezayê de tê şibandin. Lê hinek dar bi taybet weke sembolên jin tên destgirtin. Ji wan dara sêvan, dara zaytûnan, dara hejîran û dara tirî yên diyarkerin. Dibêjin yên ku destpêkê mêweyên van daran keşif kiriye jine. Ji ber ku ew dar fêkî didin pîroz tên dîtin. Lewma ji ber sedemê ku jin berhem dide û dar jî fêkî dide ew şibandine hev. Di lawiran de jî mar, kund, hinek çûkên cuda û lawirên ku jin ew kedî kirine pîroz tên dîtin. Mînak çêlek û pez pîroz tên dîtin. Ji ber ji berhemên wan gelek sûdên mezin girtine. Lê bi taybet mar, ji ber ku guhertin di xwe de ava dike, esneke, çermê xwe diguhere wî dişibînin jinê. Di demên berê de bawerî bi peyva kiras guhertinê ve ku fitilandina di navbera jiyan, mirin û dewreya wan de ye dihat. Mirin ji jiyanê, jiyan jî ji mirinê ne qut bû. Di baweriya mirovên wê serdemê de, diyalektîka jiyan û mirinê bi awayekî bê qisûr pêkanîne. Lê niha em jiyan û mirinê pir ji hev qut digirin dest. Feqet insanên berê mirinê perçeyekî jiyanê dibînin û jiyanê jî perçeyekî mirinê dibînin û dizanin ku ew dizivirin hev. Ji bo wê di hinek baweriyan de, dibêjin kiras guhertin an jî realkarnasyon. Hîn jî di baweriya Elewiyan û Êzîdiyan de ev yek heye. Di baweriya me de jî ev heye, em dibêjin di esas de mirin tune ye, yê ku dimire tenê laşe, lê ruh û fikir namirin. Raste weke fîzîkî mirin heye, lê di cewher de ruh namire û derbasî tiştekî din dibe. Ew can di zindiyeke din de tê gerdûnê û wenda nabe. Tenê ji tiştekî derbasî tiştekî din dibe. Bi kurtasî felsefe, zanist û baweriya anîmîst ya wê serdemê bi hevrebûna jiyan û mirinê îfade dike. Ji ber ku mar jî çermê xwe diguhere, xwe nû dike û hem li ser erdê, hem jî li bin erdê jiyan dike. Ew jî wî dişopînin, dibêjin mar hem zanista bin erd ya miriyan dibînin, li ser erdê jî jiyana mirovan dibînin û li ser hakimin. Wate hem siriyetên bin erdê dizane , diçe gel miriyan, hem jî tê gel ên li ser erdê. Ji bo wê jî van rewşan weke zanista mar digirin dest, ji ber ku jin jî zana tê dîtin dişibînin hev. Heman demê dostaniya jin û mar bi hev re pir zêde ye. Bi gelemperî bi sembolên xwedawend û dayikên wê demê marek pê ve heye. An li ser laşên wan eliqandiye, an li kêleka wane, an jî li ser tacên wan serê mar heye. Peykerên berê û resmên ku li ser şkeftan hatine çêkirin, tê dîtin ku li gel her xwedawendekê mar û dar heye. Cardin çav, masî û nalê hespê. Ev sembolên ku şens û bextewariyê bi xwe re tînin in. An jî mal û civakê ji çavên xirab û nezerê diparêzin ji bo wê bi malan ve dardikin. Sembola çav hîn jî bi zarokan vedikin û niha rozetên wan jî çêkirine. Bê guman yên wê demê ne weke ên niha çav bi xwe vekirine, lê çav pîroz hatiye dîtin û weke semboleke jin û xwedawendan bûye. Masî jî weke rizq hatiye dîtin, niha jî gelek civak bi vî çavî li masî temaşe dikin, dema ku masî di xewnên xwe de dibînin, dayik şîrove dikin û dibêjin qismeteke te heye. Ji ber ku civaka xwezayî masî kom kirine xwe pê têr kirine lewma weke rizq girtine dest û pîroz kirine. Her wiha şîr pîroz hatiye dîtin. Ji ber hem di sînga dayikan de heye, hem di yên lawiran de heye, hem jî di hinek daran de heye. Şîr jî ji bo têrkirinê, tiştekî herî pîroz hatiye dîtin, bi taybet jî şîrê dayikan. Ger mirov dîqet bike wêneyên jinên wê demê ku hatine xêz kirin piranî jinên qelew û sîngên wan mezinin. Ne ku di rastiyê de jinên wê demê wisa bûne, ji ber wê demê birçîbûn hebûye, pir zêde di tevgerê de ne, ji bo ku klanê têr bikin herdem diçin giha kom dikin, lewma mumkin nîne ku wisa qelew bin. Lê ev wêneyên bi vî rengî ji ber ku bedena jin pîroz dibînin bi vî awayî derxistine pêş. Lê ji ber ku niha zihniyeta zayendperestî hatiye rûnişkandin, jin ji behskirina van mijaran jî şerm dikin. Lê di wê wextê de tiştekî wisa tuneye, her wiha diyardeyên zayendperest û ji hev cuda kirin tune ne. Xwezaya dayikê wisa ye şîr dide zarokan, wan mezin dike û tişteke ji vê baştir tune ye lewra pîroz tê dîtin. Civak bi vê kêfxweş û serbilinde. Lewma ji ber ku jin berhem dide, ax berhem dide, dar berhem dide û av berhehem dide ji van bi rê dikevin û dibêjin yek xweza dayike, du jî ax dayike, sê jî dayik dayike. Ev şibandina herî rast û heqîqî ye. Di wê serdemê de bi gelemperî fikrandina mirinê tune ye, dibêjin ji rehmekî derketiye diçe rehmekî din. Wate ji rehmê dayikê çêbûye, piştî wê diçe rehmê axê, ax bi xwe jî dayîke. Dema ku lêkolîn hatine kirin jî, di mezelên kevin de dîtine ku mirî bi pozisyona Cenîn (wexta ku zarok di rehimê dayikê de ye) defn kirine. Ev jî tê wateya ku em di zikê dayikê de wisa bûn, dema ku em biçin zikê dayika mezin jî pêwîste em wisa bin. Her wiha di wan mezelan de gulên sor û şeytanok dîtine( ew şeytanokê dişibînin rehmê jinê). Ev sembol li kêleka mirî danîne, ji bo dema ku ew mirî zindî bû bikeve hundirê wê rehmê an jî şeytanokê da ku dûbare were dunyayê. Baweriya wan wisa ye. Ji bo gula sor jî rengê sor weke sembola jin dibînin. Jineolojî jî van şîrove û mîtolojiyan lêkolîn dike. Du şkeftên kevin hene, yek a Didêrî li Efrînê ye, yek jî ya Şanîdar li Hewlêrê ye. Li ya Didêrî hestiyê zarokekê dîtine, di ya Şanîdar de jî yê dayîkekê dîtine. Li gorî lêkolînan hestiyên herî kevin ewin. Di herduyan de jî hatiye dîtin ku, şêwazê bi cihkirina mirî heman şêwaze, li kêleka wan jî şeytanok û gulek sor heye. Sedemê mirina zarok nayê zanîn ji ber hîn biçûke, lê yê dayikê demeke jiyan kiriye û temenê wê heye lewma wefat kiriye. Di encam de ev rastiya çanda wê civakê derketiye. Di encam de jin weke bereket dîtine. Weke sembol xêz kirine, zilamên ku li gel wan xêz kirine jî an zarokeke biçûke, an jî weke zîlamekî hêmin serê xwe daniye ser çonga dayikê, ew jî pir kêmin. Bi gelemperî piranî jin in. Serokatî jî ji bo zilamên wê demê pênaseya “Zilamên hêmin û zilamê ku hebûn û pêşengtiya jin pejirandiye û li gorî wê jiyan dike û pir zêde ne diyarkere” kiriye. Çand, çanda dayikê ye, lewma ji wê çandê re dibêjin dayiksalarî, ji ber jiyan li derdora jin diherike. Hinek tişt heya roja îro hatine, hinek jî hatine berovajî kirin. Mînak dara sêvan di esas de weke dara zanistê tê nasîn, lê di mîtolojiya Hewa û Adem de weke ku ew dar bûye sedemê avêtina ji buhuştê hatiye reş kirin. Cardin ji bo ku Niyoton zagona kişandina erdê pêşbixe, dibêjin bi salan fikiriye, ta ku rojekê li bin dara sêvê rûniştiye û sêvek li serê wî dikeve. Wê demê difikire bê ka kîjan hêz ew sêv kişandiye, di encam de dibêje hêza erdê kişandiye. Di vê bûyerê de jî sêv derdikeve beramberî me. Her wiha tîrkevanekî navdar heye, tîr davêje hewayê, sêvê di ortê de dike du qet. Di wir de jî sêv heye. Her kesî li gorî xwe ji bo sêvê şîrove pêşxistine, lê ya esas û bingeh di civaka Neolotîk û qatmana yekemîn de ye. Ji ber ne tenê sêv tevahî darên fêkî yên ku berhem didin û hemû tiştên girêdayî çanda dayikê pîroz hatine dest girtin. An jî zeytûn, dibe ku niha li Efrînê ji ber ku pir berhem dide baş tê dîtin, lê esas di çanda dayikê de sembole. Dûvre jî bûye sembola aşîtiyê. Cardin simbila genim ji bo wê demê pîroze, hem dîtina genim, hem kirina ard û nan di esas de ji bo tevahî mirovahiyê şoreşeke mezine, lewma pîroz tê dîtin. Dayik ev dîtiye, ji ber vê dike yek ji sembolên xwe. Di hinek wêneyan de di deste xwedawendan de qevdeke simbilên gihaştî heye, di hinekan de jî teyek genim heye. Bi giştî sembola tevahî xwedawendên berekete mîna Kîbele, Demeter û hwd, genime. Bi giştî serdem, serdema xwedawendên bi hêz e. Sembolên Tacên wan jî hîlale, serê du maran bi hevdu re ye di orta wan de jî stêrk heye. Mînaka vê qatmanê jî Nînhursag xwedawenda çiyayî ya Mozobotamya jorîne. Xwedawenda Hûriyane. Li gorî niha dibe ku li milên Çewlîk, Dersîm û Bidlîs be, ji ber ne li deştê, li cihên çiyayî derketiye. Nînhursag weke sembol tê dayîn, lê di esas de jinên xwedawend pir in. Di mîtolojiyê de dibêjin ku bexçeyekî Nînhursag ê pir mezin heye, di bexçê xwe de 8 cûre giha diçîne. Ev giha hem ji bo dermanan çêbike, hem jî ji bo ku civakê pê têr bike datîne. Enkî jî dixwaze bela xwe li bexçê wê bide, Nînhursag jî wî hişyar dike ji bo ku nekeve bexçe. Dûvre jî Enkî bi dizî dikeve bexçe û heşt cureyên giha dixwe. Bi wan gihayan ve bi jehrî dikeve, nexweş dibe û mecbur dimîne ku biçe gel Nînhursag. Dema diçe xwe davêje ber lingê wê û dibêje min derman bike, ji ber min bi dizî heşt cureyên giha xwariye. Nînhursag destpêkê tiştekî nake û dibêje tu yê pê bimirî, piştre ji bo ku nexweşiya wî çareser bike, ji bo her gihayekî ku xwariye û her nexweşiyekê xwedawendekê dişîne. Wê demê xwedawend Nîntî heye (wateya Nîn ku di navê Nînhursag de jî heye xwedawende, tî jî di zimanê Sûmeran de tê wateya jiyanê-yanî xwedawenda ku jiyan da Enkî). Dibêjin hemû xwedawend diçin wî derman dikin û baş dikin, tenê paresûyî wî şkestî mane pêwîste werin çêkirin û herî esas jiyan were dayîn, lewma herî dawî ya ku jiyan dide wî Nîntî ye. Lê ev mîtolojî piştre di mîtolojiyên din de hatiye berovajî kirin û gotine jin ji paresûyê zîlam çêbûye. Lê tişteke wisa di rastiyê de tine ye, ne jin ji paresûyê zilam çêbûye, ne jî zilam ji paresûyê jin çêbûye. Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 190
Di encam de mirov digihêje vê rastiyê ku jin, zilam jî digire nava xwe. Wate, cinsê jin hemû taybetmendiyên zilam di hindurê xwe de dihewîne, lê zilam ê jinê nagire nav xwe, ev hem di aliyê biyolojîk de hem jî civakî de wisa ye. Mesela zilam bi jin tê pênasekirin, çima? Ji ber ku ya giştî taybetmendiyan dihewîne xweza û biyolojiya jin e. Heman demê hindek tişt di jin de hene lê di zilam de tune ne. Encam, zilam pêvek û perçeyeke jinê ye, ne ku jin ji parsûyê zilam çêbûye, ev berovajiye. Tê dîtin ku bedena jin navendiye, ji xwe bawere û têra xwe heye. Ev tiştên zanistî ne û hatine peyitandinin. Lê zihniyeta desthilatdar milê jin di tarîtiyê de hiştiye, reş kiriye, zanist jî li gorî berjewendiyên xwe berovajî dike. Di encam de ev dizivire reşkirinê û tê asta ku jin xwe nas neke, ji xwe şerm bike. Lewra ji bo jin hebûna xwe tam fam bike, pêwîste qalibên ku di zihniyeta wê de hatine avakirin bişkîne. Ger neşkînin wê di famkirin û naskirina xwe de zehmetî bikşînin.
…. : Di van mijaran de çarçoveyek derket. Hinek tişt me berê bihîstibûn, pir tişt jî me nû bihîst. Lê xala sereke ku bala min dikişîne, jin û hest e. Jin ji hestên xwe yên bingehîn hatine dûr xistin, Rêber Apo jî hertim behsa polîtîk kirina hestan dike. Ev jî mijarên lêpirsînê ne. Weke jin em çiqasî dikarin enerjiya xwe biherkînin? Gelek mînak jî hatin dayin weke ku jin bi hîsên xwe ve dikare pir tiştan bibîne. Lê esas gotina ‘jin an dike wezîr an jî rezîl’ li gorî nerîna min, ev gotin ji bo hest derbasdare. Ji ber hest dikare enerjî û dînamîzmeke ne normal di mirov de avabike. Dema ku em li rastiya Rêber Apo jî temaşe dikin û dixwazin pênase bikin da ku em jî bigihêjin wê rastiyê, em vê yekê berbiçav dibînin. Di Rêber Apo de hest, her dem bûye sedemê avakirinê, mînak Rêber Apo li ser esasê şehadeta heval Heqî partî avakiriye. Lê dema ku jin mirinek dibihîzin, zêdetir bi awayekî klasik û kevneşop bandor dibin, an digirîn an jî hinekî xwe didin goşeyekê heya ku bi ser xwe ve tên. Di encam de ew enerjî û hêza ku derdikeve nade avakirin. Her wiha dema ku Rêber Apo cara yekê peyvên Kurdistan mêtîngehe bi lêv dike, dibêje ku ‘Ez ser hişê xwe çûm’. Rêber Apo dibêje, ‘Di esas de min ewqasî ji rewşa ku Kurd tê de bûn şerm kir, min got wisa nabe û pêwîste şoreşeke Kurdan çêbibe’. Weke jin jî pêwîstbû niha gelek hest hebana, lê belê an nînin an hene lê ne xwezayî ne û yan jî di hêla avakirinê de nayên bikaranîn. Mînak di jin de şerm heye, dema ku kêmasiyekê dûbare dike şerm dike, lê gelo ev şerm kirin dibe sedemê guhertinan an na? Ev mijara lêpirsînêye. Ji ber dema enerjî dibe sedemê guhertinê, wê demê wateya xwe dibîne.
Ji bo hebûnê jî me gotibû dema ku wate hebe hebûn avadibe. Gotineke Rêber Apo ku mirov her dem dide lêhurbûn kirin heye, dibêje, ‘Armanca madê xwe gihandina enerjiyê ye, armanca enerjiyê jî derbaskirina madê ye’. Li gorî vê yekê mirov dibîne ku di hemû jinan de hest û enerjî heye. Lê belê tişta ku nikarin bikin, enerjiya xwe rast odaklama kirin û rast herikandine. Şehîd Sara di raporên xwe de xwebûnê dinirxîne û dibêje, “Eger ez nikaribim bibim ya xwe, ezê çawa bikaribim xwe fedayî milyonan bikim’’. Heman demê tiştê ku herî zêde di jiyanê de jin tê de zehmetî dikşînin, bi jineke din re aheng avakirine. Lê di kesayetên Şehîd Sara û Şehîd Rûken de bi hevrebûn û yekîtiya jin çawa dibe û serkeftinek çawa tîne, pir zelal derket holê. Mirov dibîne ku du jin tevî ku pir zêde hev du nasnakin, bi hev re zêde nemane û ji cihên pir cuda hatine, lê li ser esasê armanc hatine gel hev. Ewqas kûrin û girêdayîne. Heval Sara dibêje, “Min dizanîbû ku pêwîste derbe li dijmin were xistin, lewra min got pêwîste derbeya mirinê ez li dijmin bidim’’. Ev jî tê wateya ku eger mirov wateya hebûna xwe bi armancê ve girêbide û hemû enerjiya xwe di wê oxirê de bide û biherikîne, wê demê wê bikaribe tawîz ji xwe bide. An jî wê bikaribe ji bo jina li kêleka xwe bibe nefesek, empatî û sempati avabike, sentezekî û hêzekê ji her du enerjiyan derbixîne. Eger enerjî rast biherike dikare pir tiştan serbixe, eger rast neherike jî wê teqandinên pir cuda rû bidin. Wate insan çiqas di ferqa rola xwe de be û li gorî armanca xwe gav bavêje ewqasî dikare enerjiya xwe biherikîne. Lê ger tevlîbûneke bê idîa û armanc be, enerjî nikare bigihêje herikbariyê.
Di mijara hestan de jî dixwazim nerîn bidim. Di civaka me Kurdan de mijarên balkêş hene. Mînak; hinek herêm, baweriya xwe bi enerjiyê tînin, dema ku serê yekî dêşe, dayik porê wan şeh dike û dibêje, ‘Êşa wê/wî derbasî min bû’. Bi vî rengî hestek wisa di rastiyê de jî derdikeve. An jî dema ku yek bi jehrî dikeve, bi nan jehriya wan dibirin, lê her dem ji yê nexweş re dibêjin, ‘Pêwîste hûn jî bawer bikin’. Ev tê vê wateyê, enerjî dema ku bersiva xwe digire şekil digire. Yanî li hember enerjiya ku tê dayin pêwîste kesê beramber hîs bike da ku bersiveke wê bide. Mînak hinek civak jî hene bê cil tevdigerin lê ne şerm dikin ne jî xerîze hakim dibin. Her wiha spor jî dikin lê tiştek bi navê ketina pêşbirkeke ji bo serkeftin û binkeftinê tune ye. Her kes coş, kelecan û enerjî ji wê aktîvîteyê digire. Dîsan bêyî ku bi hev re baxivin û hev bibînin, empatî çêdikin. Tenê bi rêka hisiyatê ve peyaman didin, yê li hember jî digire û bersiv dide. Ev jî tê wateya ku insan dikare hin sînorên ku di nava jiyana xwe de daniye derbas bike. Ji xwe ji bo mirovan tê gotin ku tenê ji sedî 2-5 mejiyê xwe dişuxulînin, lê yê mayî nikare bikar bîne. Ev jî mirov dide fikirandin ku gelo em nizanin bişuxulînin an jî me qet nezanîbû bikar bînin? Ev mirov dixe wê baweriyê ku di civaka xwezayî de, mirovan dikarîbûn ji niha zêdetir mejiyên xwe bixebitînin. Berê mijarên ku bivê nevê pêwîste ez bibînim, bibihîzim da ku hîsbikim, tune bûye. Ji ber ger ku girêdanbûna bi xwezayê re pir xurt be, ez bawerim ku mirov dikarin hin sînoran derbas bikin û bêhtir afrîner bin. Mînak; dema ku mirov di dirêjahiya dîrokê de li şoreşên çêbûne temaşe dike, vê dibine. Di hêla zihnî û afirandina tiştan de, berê pir zêde bû lê niha pir kêm bûye. Gelek şoreş heya niha jî berdewam dikin, minaka wê dîtina nan û hwd.
Di mijara anatomî û fîzîka jin de jî bi dahurandina civakê ve mirov dikare gelek nimûneyan bide. Ji ber hişmendiya zilamsalar bi wan riyan ve li gorî xwe teşeyekî dide jin. Mînak; dibêjin ji bo ku jin bibe bûkeke baş pêwîste fîzîka wê guncav be. Jinên ku bedenên wan zeîf nedixwestin. Lê armanc ne xurtbûne, esas ewe ku ew beden ji bo tatmîn kirina zilam guncav be ye. Ev yek jî anîne asta kevneşopiyekê. Mînakek din; ger hevjînê jinekê bimire, birayê hevjînê wê pê re dizewice. Mirov dibîne ku herî zêde jî jin vê yekê disepînin, lê gelo ti kesî ji xwe pirs kiriye ev çima wisa dikin? Bersiva vê yekê dayin girînge. Di esas de jin wisa dane fêrkirin ku ancax bi vî rengî dikare xelas bibe û hebûna wê were qebûl kirin. Dîsa mijara berdêliya heye, ger du alî li hev nekin hev berdin, pêwîste her du hevjînên din jî hev berdin. An jî dema ku yekî jineke duyemîn bîne, pêwîste yê din jî jinekê bîne. Wate jî ewe ku bi vî rengî tola xwişka xwe rakiriye. Di vir de jî fikir û îradeya jin nîne tenê qurbana van kiryarane, şense wê yê hilbijartinê tune ye, sifire.
….: Heval … di axaftinên xwe de behsa girî kir. Gelek kes girî weke kevinperestiyê şîrove dikin. Lê di encam de girî jî hesteke bi xwezaya insan ve girêdayî ye. Wate, girî ne tenê klasîkbûne. Ev peyv jî wate lê hatiye barkirin û roja îro weke bêçaretiyê tê şîrove kirin. Gelo mirov dikare pênaseya rast bi çi awayî deyne?
…. : Raste girî ne tiştekî xirabe, ji ber di xwezayê de jî heye. Carnan ji kêfxweşiyê jî mirov digirîn, yanî ne tiştek xirabe. Lê belê dema ku ji otokontrolê derdikeve xirab dibe. Rêber Apo jî dibêje, ‘Mirov bi girî hinekî dilên xwe vala dikin, hemû enerjiya xwe bi girî ve didin herikandin, tiştek namîne û dûvre nikarin hêsrên xwe kom bikin’. Heman demê dibêje, ‘Ez hestên xwe hemûyî digirim hundirê xwe û dizivirînim çalakiyekê’. Lê hişmendiya zayendperest di civakê de têgihiştineke wisa avakiriye ku jin zeîfe, zû dişkê û xwezayî tişta ku dişkê jî zû digirî. Ji ber vê ger refleksê destpêkê li beramber pirsgirêkan girî be, wê jin nikaribin tiştekî çareser bikin. Rêber Apo jî dibêje, ‘Pêwîste mirov ferqê bixe navbera hest û hestyartiyê’. Lewra tişta ku giriyê bê çarebûnê îfade dike, ne heste hestiyariye.
…. : Ez jî bi çend nerînan ve dixwazim li ser nirxandinên hevalan zêde bikim. Hevalan jî anîn ser ziman ku enerjî di kêliyên zayinê de zêde dibe. Di civaka me de dibêjin, ger daxwazeke mirov ku pir zêde dixwaze pêk were hebe, pêwîste ji jineke du canî re bêje. Dema ku ew jin di kêliyên zayinê de bibêje ew daxwazî pêk tê. Mirov di vir de jî dibine ku enerjiya jin di çi astê de bandorkere. Civak jî heya niha bi gelek mijaran ve bêyî ku xwe bispêrin şîroveyên zanistî, bawer dikin. Mixabin, rastiyek jî heye ku ev hişmendiya zayendperest her tişt berovajî kirine. Lewma pêwîste zanista jîneolojiyê têgîn û pênaseyên pir xurt deyne. Ji ber şaristanî li piranî têgînan wate bar kirine û heya roja me ya îro anîne, civak jî li ser şêwe girtiye. Pênase û têgînên pir xurt yên mîna, dara şikestî, şûşa derizî, mejiyê jinekê bi qasî mejiyê heft mirîşkane û hwd ku bi nivîsandinê ve naqedin hene. Ev pênase jî hema ji xweber danenîne, wan di encamê dahurandin, fikirandinê û lêhûrbûnên pir xurt de danîne. Pir zêde serên xwe li ser êşandine da ku di avakirina pergala baviksalar de bi bandor be. Etîmolojî tiştek wisa ye ku pêwîste peyvan pêşbixe, bibêje, belav bike û pir dubare bike. Ji ber bi vî rengî hîmên nû û saxlem dikarin werin avêtin.
Dixwazim mînakekê ji rastiya civaka me ya niha bidim. Nimûne jineke ku xwende be, her karî bi xwe bike, ji xwe bawer be û bi xwe li ser lingên xwe sekinî be, lê tenê ne zewicî be civak gunehê xwe pê tînin. Dibêjin feqîrê nezewiciye, lê ewqas milên wê yên din hene nabînin. Her wiha dema ku jinên serî ji pergala heyî re danaynin dibînin, ji malbatên wan re gotin dikin. Dibêjin hîn ku darên wan ter bûn we netewand niha jî hişk bûne hûn nikarin nêz bibin. Bi hezaran mijar hene ku mirov bibêje, lê ya girîng di vir de, rastiya ku îro jin xistine çi halî û hebûna wê bi zilaman ve girêdayîne. Teologê pêşî yê xirîstiyaniyan Saint Paul dibêje, ‘Serê her zindiyekî Îsa ye û yê Îsa jî Meryeme’. Lê esas hebûna jin tune kirine, tenê ji ber ku Meryem dayika Îsa ye wisa nêz bûne. Her tiştê jin hatiye rûpoş kirin. Lewra wê zanista jîneolojî dest bavêje wî cewherê ku hatiye rûpoş kirin û bi perdeyan ve hatiye nixumand. Ji ber ku jin cewherê azadbûn û resenbûna xwe wenda nekirine. Tenê pêwîstiya wan bi zanisteke ku wan bi rê ve bibe heye. Lewra wê jîneolojî vî barî hilgire ser milên xwe. Ev jî bi saya fikirê Rêber Apo ye. Em dibînin ku Rêber Apo cinsê din, lê ti kesî û ti rêxistinên jinan bi qasî wî pirsgirêka jin hîs nekirine û dest ne avêtine. Rêber Apo bi xwe derbaskirinê û vegera li cewherê azadiyê ve ev yek pêk anî. Ev jî ji bo me tevahî jinan mînaka herî girînge. Di encamê wê de em digihêjin wê baweriyê ku tiştekî ne mumkin tune ye. Em jî dikarin xwe sererast bikin, gavên xurt bavêjin û bigihêjin azadiyê.
…. : Girêdayî van nirxandinan, ez jî dizwazim mijarekê bînim ser ziman. Bi vê dersê re û bi dahurandina rastiya civakê ve em dibînin ku jin ji bilî ku bibe ya xwe bûye ya her kesî. Ji bo ku jin bibe ya xwe, pêwîste di xwebûnê de xwedî zanebûneke xurt be. Xwebûn, hem di warê biyolojîk, hem ruhî û hem jî fikirî de xwe naskirine. Weke kêmbûna me ya di warê naskirina xwe ya ruhî û fikirî de, di biyolojiyê de jî em pir kêm xwe nas dikin. Pêwîste em hinek mijaran nîqaş bikin, bizanibin û şerm nekin. Şerma herî mezin ne naskirina bedena xwe ye. Dema ku jin dikevin ferqa vê û zerarên ku dide, wê demê êşa vê ne naskirin û şermê hîs dike. Em dizanin jin di nava wê pergala qirêj de rû bi rûyê zehmetiyan tê. Herî zêde jî ev zexta li ser jinan, berê me da nava partiyê. Ji ber tu dizanî ku weke jin tu dikarî pir tiştan bikî lê zemîn nayê dayîn. Di civakê de xelasî di xwendinê de ye, lê koletiya herî zêde bi rêk û pêk li wir tê fêr kirine. Bi saya Rêber Apo em îro li xwebûna xwe dizivirin.
Ji Waneyên Jînelojî ya Arjîn Dersîm a Akademiya Şehîd Bêrîtan De Hatiye Berhev Kirin
Wê Bidome….
- Ayrıntılar
- Görüntüleme: 163
