PEVAJO 2018 12

Di serî de di şexsê fermandara mezin Delal Amed de hemû şehîdên me yên qehreman bi taybetî heval Atakan, Zekî Şengalî, Medya Mawa û her wiha hemû şehîdên me yên ku ji bo jiyaneke azad canê xwe feda kirine bi rêzdarî bibîr tînin û bejna xwe li hember wan ditewînin soza bilind kirina tekoşîna hevalan dûbare dikin.

Pêvajoya ku em niha derbas dibin ji her hêlê ve xwedan girîngiyeke mezin e. Sala 2018 an bi her awayî têr û tijî derbas bû. Serkeftinên ku hatin qezenc kirin, şerê ku hat meşandin, êrîşên dijwar yên ku li hember Tevgera me ya Azadiyê hatin pêşxistin heman demê de siyasetên hêzên navnetewî, hişmendiya netew dewlet ya ku bi kevneperestî dixwazin nirxên mirovan bixin, pê re girêdayî zihniyeta modernîteya kapîtalîst bi vî awayî li ser berjewendiyên gelan xeteriyekî mezin didin çê kirin. Serdema ku tê jiyîn bi dijwarî pêşdikeve.

Kaos û krîzên ku tên jiyîn ne ji rêzê ne berovajî pir berfireh e û weke gerîlayên Kurdistanê ji me tê xwestin da ku bi rengekî baş dahûrînin. Serokatî bi her awayî ji bo çareseriyeke domdar di dahûrandinên xwe de da diyar kirin; siyaseta ku tê meşandin heman demê de pêvajoya kaos û qrîzên heyî bi awayeke zelal vekir, xeteriyên li ser Rojhilata Navîn, şerê cîhanê yê sêyemîn bi her hêlê ve şîrove kir. Di roja îro de pergala netew-dewlet têk diçe. Ji ber wê di nava hewldana ku bikaribin li gorî berjewendiyên xwe pergala heyî biparêzin de ne ji ber vê dest davêjin her deverê û êrîşên pêşdikevin jî dibin sedema qeyrana aborî, civakî û hwd. Ne tenê li Rojhilata Navîn di gelemperiya cîhanê de şerekî dijwar tê meşandin û ev di asta karesatê de ye. Di sedsala 21 emîn de cîhan û mirovahî bû şahidê; qaos, krîz, rûxandin û şerên dijwar ji ber vê yên ku ji vê şerê sudwerdigrin bêguman hêzên kapîtalîst, emparyalîst, yên ku li dijî nirxên gelan şer dikin, heta dawî bi tine kirin, qetil kirin û kuştinan re dixwazin temenê pergala netew-dewlet dirêj bikin. Sedema herî mezin ya şerên ku li Rojhilata Navîn tê meşandin ev e.

Bi zîhniyeteke demokratîk re wê çareseriya tevahiya pirsgirêkên civakî pêşbikeve. Divê tevahiya pêkhate yên heyî bi îrade, hêz û zihniyeteke demokratîk re kaosa heyî çareser bikin. Bi hilweşandina sosyalîzma pêkhatî re Rêber Apo tespîta; kaosa herêmê kir, aloziyên Rojhilata Navîn û rêyên çareseriyê diyar kir ji ber vê weke rêya çareseriyê Modernîteya Demokratîk pêşxist. Ne bi zîhniyeteke deshilat ango dewletbûyî re bi pergala Netewa Demokratîk re rêya çareseriya pirsgirêkên heyî nîşan da. Bi taybetî di parazname ya pêncemîn de rêya çareseriyê ji her hêlê ve diyar kir û deyna holê. Niha di her qadên ku şerên dijwar tê meşandin de bêguman qrîzên aborî, ambargo, pevçûn jî rû didin.

Çima ewqas êrîşên dijwar li ser Tevgera me tê meşandin? Ji ber ku em xwedan bawerî ne. Ne Rusya ne Amerîka ne jî hêzên navtewî ti carî ji bo berjewendiya Kurdan gavekî neavêti ne. Salan e pirsgirêka Kurd di rojevê de ye lê ne tê çareser kirin ne jî bêçare dihêlin lê tiştek nakin her li gorî berjewendiyên xwe nêz dibin. Dema ku mijar Kurd be wê demê tevahiya hêzên ku xwedî heman zîhniyet in dibin yek û li dijî gelê Kurd şerên dijwar bi hevkarî dimeşînin. Zîhniyeta Tirk bi awayeke faşîzane û eşkere li hemberî me şer dike lê hêzên navnetewî bi awayekî veşartî li hember me şer dimeşînin lê bi şêwazên cuda. Tevgera Azadiyê, ti carî weke hin hêzên Kurd yên hevkar cuda nêzîkbûn raber nakin. Herkes dizane da ku dema PKK’ê destpêkê hîn komeke biçûk bû wê demê hêzên emperyalîst serî de Amerîka Tevgera me ya PKK’ê ji bo pergalên xwe weke xeteriyeke dîtin ji ber wê heta roja îro êrîşên xwe berdewam dikin. Em hemû dizanin dema di pêvajoya sala 1996 an hewldana sûîkastê re yekemîn car bombe li Şamê hate teqandin , piştre di sala 1998 an di şexsê Rêber Apo de li hember gelê Kurd komploya navnetewî ket merîyetê. Bi vê komployê re di şexsê Rêber Apo de xwestin gelê Kurd tine bikin. Ji wê rojê şûnve li hember hevalên destpêkê yên ku bi Rêber Apo re dest bi têkoşînê kiribûn jî gefên tine kirinê tê pêşxistin.

Tecrîta girankirî ya li ser Rêbertiyê me tê meşandin, kaos û qrîzên ku li Tirkiyê û Bakûrê Kurdistanê tê jiyan kirin û asta faşîzmê ya heyî nîşaneya rewşa aloz ya Tirkiyê ye. Dewleta Tirk ji sala 2015 an bi awayekî faşîzane şer dimeşîne û her tim dibêje; “Me PKK’ê xilas kiriye” heman demê de dixwazin civaka Tirk jî di navde bi vê yekê bidin bawer kirin. Lê belê ev ne wiha ye. Ev 41 sale şerekî bênavber hem di hundir hem jî li derve da meşandin. Şerê dîplomasî, siyasî, leşkerî, rêxistinî, kesayetî û hwd. Tasfiyecitî ya ku dixwestin PKK’ê di hundir de biçewisînin bi ruhê PKK’ê re hatin tine kirin û hêza PKK’ê hat îspat kirin. Pêvajoyên pir giran û zehmet hatin jiyan kirin, faşîzma AKP-MHP’ê û hêzên hevkar bi armanca tine kirina destkeftiyên gelê Kurd ji her hêlê ve bûn yek û êrîşên pir dijwar pêşxistin û bênavber dom dikin. Herkes di vê zanebûnê de bû; gelekî ku carek tama azadiyê kiribû wê zû bi zû dev jê bernedê. Heta canê me jî biçe di rêya vê armancê de emê bidin. Bêguman dewleta Tirk wekî rêbaza dawî êrîşên topyekûn dide meşandin. Lê bi rêya tûndiyê ti kes nikare armancê xwe bi ser bixê. Cîheke weke Kurdistana Bakûr ya ku ewqasî zehmetiyan jiyan kiriye û berxwedayî de PKK’ê cardin ruheke zindî ava kir. Siyesatên kîret yên ku dewleta Tirk dide meşandin û tepisandinên heyî wê demdirêj nekê, berxwe nade. Gel, li hember vê faşîzmê tengav dibe, tehemûl nake. Qrîza aborî ya heyî ji ber vê yekê ye ji ber şer e. Şerê gerîla ev 36 sale li hember faşîzmê bi ruheke fedayî berxwedanî tê kirin û bi vê ruhê siyaseta faşîst vala hat derxistin. Têkoşîneke bê sekin tê meşandin dibe berdêlên giranbûha tê dayîn lê bi ruhê tolhildanê car din berxwe didin.

Weke hêzên parastinê dibe ku kêmasiyên me hebûn. Her sal guhertin û veguhertin tê çê kirin li hember teknîka dijmin bi tektîkên dewlemend nêzbûn û vala derxistina vê teknîkê xwedan girîngî ye. Mirov bi şixulandina mêjiyê xwe re dikare teknîka dijmin vala derbixe jiber ku ya ku vê teknîkê pêşdixe dîsa mêjî ye. Serokatî ji bo parastina rewa wiha dinirxîne; “Li hember tevahiya cîhanê hêza me ya têkoşînê hebe jî emê destpêkê parastina xwe esas bigrin.” Şerê me ya îro jî şerekî rewa ye. Şerê berê sing bi sing bû lê şerê îro ya bi Tirkan re tê meşandin de çi zagonên rewiştê tine ye. Ji xwe şer bi xwe jî ne xwedî rewişt e lê ji bo parastina gelekî em li hember faşîzmê şer dikin. Cîhê ku siyaset neyê kar anîn wê derê parastina rewa dikeve merîyetê. Wê demê gelo emê weke gerîlayên Kurdistanê çawa teknîk û êrîşên dijmin vala derbixin? Divê destpêkê em bi awayeke rast xwe binirxînin. Tevahiya hêzên navnetewî dibin yek û dixwazin Tevgera me tine bikin. Em bi hêza gelê xwe re hene. Gelek hêzên cuda xwedan teknîkên bêhempa ne lê mixabin nikarin weke PKK’ê berxwe bidin bêguman ev ji ber ruhê PKK’ê û mêjiyê Rêber Apo ye. Ew mêjî dihêle ku bi sedsalan em bi îradeyeke mezin berxwe bidin. Ji hêlê gerîla ve îradeyeke ji pola hatiye qezenç kirin û ev jixweber çênebû ye. Ruhekî ku ciwaneke Kurd jiyan dike li ser dijmin de diçe çekê wî ra dike û tê ev ne ji rêzê ye. Gerîlayên Kurdistanê vê ruhê fedayî di roja îro de ji tevahiya cîhanê re daye nîşandan. Li Rojava, Bakûr, Başûr, Rojhilat û li her derê heman ruh tê jiyan kirin û ev ruhê Kurdên nûjen in. Ti carî ruhê Kurda ya xwedan wêrekî lewaz nebû ye lê ya girîng bilind kirina wê ye.

Em di wê baweriyê de ne ku ruhê PKK’ê me li ser lingan digre. Bêyî perwerdeya PKK’ê em nikarin berxwe bidin û şer bikin. Ger di roja îro de gerîla yên Kurdistanê bi pisporî li hember artêşên ku xwedan teknîkên herî pêşketîne şer dike, lêhûrbûn û lêgerîn dike, di têkoşîna xwe de serdikeve ev ji ber perwerdeya PKK’ê ye. Gelo emê divê serdemê de teknîkê dijmin çawa bê bandor bikin? Alternatîfên me çine, gelo emê çawa guhertin çêbikin? Taqtîkê ku carekî hat bikar anîn nabe ku careke din werê bikar anîn heman tişt ji bo terzê tevgerandin û palansazî jî derbasdar e. Ger em bi hesab tevnegerin nikarin bê hêsanî serbikevin. Ger em bi terzê klasîk tevbigerin dev ji elimandinên berê bernedin wê demê derî ji windahiyan re vebikin. Dibe ku dijmin bi rojan balafirên keşfê li ser herêmên me de bigerine lê belê ger em; di kamûflajê de hesas bin, terzê tevgerandinê de bi disîplîn bin wê dijmin nikaribe encam bigre. Lê ger berovajî be wê demê ji êrîşên dijmin re vekirî bin, wê bejahî û hewayî jî encam bigre. Ne ku dijmin pir xurt e em lewaziyên xwe didin der. Em bi vê terzê klasîk nikarin serbikevin. Zêdetirî windahiyên me yên ne di cîh de ji ber kêmasiyên me ne. Lê ne Rêbertî û ne jî gelê me vê yekê heq nakin. Divê weke gerîla yên Kurdistanê li ser van rastiyan lêhûrbin bikin.

Ji destpêka biharê û vir ve êrîşên pir dijwar li ser tevgera me de hat meşandin. Bi taybetî di qadên parastina Medya yê de şerên dijwar hatin meşandin, bi navê rêheval Delal, Agirî û Pîroz de pêngavên bi serkeftî hatin meşandin. Eyaleta me ya Serhedê ji 2015 an û vir ve bi rengekî îstîkrar çalakiyan li dar xistin, derbe li dijmin dan û pê re jî encam girtin. Ruxmê qadekî ji hêla arazî de zêde ne xwedan derfetin lê ger mirov bi ziravî xwe amade bike misoger wê ser bikevin. Di pêvajoya şerê herî dijwar de hêza me di tevahiya qadên Kurdistanê de bi çalak beşdar bûn. Dijmin hem bi êrîşên leşkerî hem bi şerê taybet û psîkolojîk re hêza xwe ya dawî xistiye merîyetê ev jî nîşaneya kaosa heyî ye. Weke Tevgera Azadiyê ger ku em derfetên heyî baş binirxînin dikarin misoger serkeftinê qezenç bikin. Ji niha ve ji bo hilbijartina gel bi gefên hûkumeta AKP’ê re rû bi rû ye. Ev nêzîkbûnekî faşîzan e. Divê gelê me di ferqa vê rastiyê de be ger ku dijmin van gefan bixwe wê demê di tengaviyê herî mezin dijî. Çiqasî gelê me yê Bakûr bi van êrîşan re rû bi rû jiyan bike jî divê rastiyên tekoşîn û berxwedanê bê mezin kirin, li derdora Rêbertiyê me xelekekî ji agir bê ava kirin. Gelo çima dewleta Tirk tecrîta girankirî pêktîne, dengê wî ji gel û Tevgera me qut dike? Ji ber ku di tengaviyê de ne û bi vê re hêvî dikin da ku bikaribin hêza heyî lewaz bikin û tine bikin. Serokatî li hember polîtîka yên dewleta Tirk ti carî tawîz neda û red kir. Divê em weke gelê Kurd li her derê bi îrade tevbigerin, ruhê têkoşînê bilind bikin. Em çiqasî baş kar bikin ewqasî nêzîkê Rêber Apo bibin.

Ev demekî dirêje tecrîda girankirî li ser Rêbertî tê meşandin, berxwedana Rêbertî yê li Îmralî ji bo azadiya gelê Kurd e. Pêkanînên li Îmraliyê tê meşandin zîhniyeta netew-dewlet e ji ber wê naxwazin dengê Rêbertî bigihîje gelên berxwedêr. Rêber Apo di parazname ya xwe de diyar kir ku; “Ev projeya sedsala ye, parazname min li ku derê be ez li wê derê me.” Ji ber vê weke Tevgera Azadiyê li hember van rastiyan bi awayeke fêmker nêzbûn xwedan girîngî ye.

Hevalên me yên zindanan li hember van rastiyan berxwedaniyeke bêhempa didin meşandin, li hember tecrîda li ser Rêbertiyê me, dest bi greva birçîbûnê kirin e. Weke pêngaveke di tevahiya qadên me de bi şiara; “Em tecrîda li ser Rêbertî rakin, faşîzmê bişkînin û Kurdistanê rizgar bikin!”re kampanya hatiye destpê kirin ji ber vê di pêvajoyeke wiha giran de divê em xwe li derdora Rêbertî weke xelekekî ji agir bipêçin nehêlin da ku kes dest dirêjî li ser Rêbertî bike. Weke milîtan û kadro yên partî ger ku em xwedî li nirxên Rêbertî dernekevin dibe ku em winda bikin. Divê em weke milîtan û kadro yên vê tevgerê vê Ruhê jiyan bikin. Ger em weke milîtanên PKK û PAJK’ê û şoreşgerên Kurdistanê bin wê demê emê li gorî vê rastiyê tevbigerin. Emê mêjiyê xwe mezin bikin, xwe pêş bixin, nirxên xwe ji her milî ve biparêzin, nexweşiyên pergalî bi rêya perwerde bi bin bixin, taybetmendiyên modernîteya kapîtalîst ji ser xwe biavêjin.

Weke kadro yên jin ya YJA STAR û milîtanên HPG’ê divê erk û berpirsiyartiyên xwe bi awayekî serkeftî bidin meşandin. Perwerdeyeke baş pratîkeke baş e. Bi awayeke baş demê xwe nirxandin girîng e. Her tim di nava herikandinê de jiyan kirin, xwe perwerde kirin esas e. Serokatî digot; “Ger em xwe perwerde nekin emê derveyî pêvajoyê bimînin.” Rexne mirovan pêş dixe. Rêbertî digot; “Êşekî ku te nekuje wê te xurt bike, hêza rêxistinê ya ne bi kontrol be çi wateya wê hêzê tine ye.” Wê demê emê hêza xwe ya rêxistinî, birdozî, pîvanên hevaltiyê de xurt û dewlemend bikin, warê teqtîk de pêş bikevin, dijminên xwe bişopînin, di demên rast de ser de biçin.

Weke tevger me saleke pir dijwar derbas kir. Em milîtan û rêhevalên Sarayan in. Dema em dibêjin tevgera azadiya jin; ked û şerê mezin ya heval Sara tê pêşçavan. Rêheval Sara bi pêşengtiya Tevgera Azadiya Jin de digot; “Jiyana min her tim şer bû” û fermandarên me yên mezin yên ku bûn şopdarên heval Sara di serkeftina xeta azadiya jin de bûn remzên berxwedanê. Yek ji wan hevalan fermandara me ya mezin rêheval Delal Amed e. Ew bi sekn, hezkirin, têkoşîn, hestiyarî, parastina rêxistinî, hişyarbûna hevaltiyê, serkeftina hêla leşkerî de, jiyanî kirina hevaltiyeke rast û bi her tiştê xwe re di mezin kirina hêza YJA STAR de bû xwedan kedeke bi nirx ji ber wê Fermandarên weke Sara, Delal, Azê, Berçem, Nalîn û Hêlîn ji bo me esas in. Di her şahadetekî de hestên tolhildanê zêdetir dijwar dibe. Di xeta van hevalan de pîvanên wan kirina jiyanî wê bibe bingeha rast têkoşîn kirinê. Pîvanên me yên bingehîn jiyanî kirina kesayet û seknên van hevala ne. Bîranîn, hevaltî, mîrateya ku ji me re hiştine, girêdanbûna hevaltiyê, hember jiyanê hişyarbûna wan, eşqa hevaltiyê ya di dilê wan de, bi biryar tevgerandin û bi her awayî ji bo me xeta jiyana azad nîşan didin. Di nava nirxên wiha mezin de rêxistinbûn, kelecan û moral girtin, lêgerîna xwesertiyê de pergala xwe rûnişkandin, hezkirin û têkoşîna jin mezin kirin ji bo serxistina vê serdemê xwedan giringî ye. Weke hêzên YJA STAR ev ji bo me pîvanên esasî yên têkoşînê ne ji ber ku Serokatî jî da diyar kirin ku; “Ger têkoşîna cîns her tim bê navber neyê meşandin, bi kevneşopiyên heyî re çi tişt nayê ava kirin.” Hevjiyana azad bi hevaltiyeke hevpar û rast re tê ava kirin.

Em dikevin sala 41 emîn ya partiya xwe. Di oxira vê dozê de berdêlên giranbûha hat dayîn ji ber vê hîn zêdetir hêza xwe mezin kirin, xwe perwerde kirin, pêş xistin xwedan girîngî ye. Çi êrîş werê pêş xistin jî PKK’ê weke dara jiyanê ti carî bi bin nakeve. Careke din em tevahiya şehîdên xwe bibîr tînin. Heta ku em Rêbertî li zindanê dernexin û gelê xwe azad nekin weke milîtanên Apo’yî sekinandin ji bo me tine ye. Sala 41 emîn ya partiya me bi; Rêbertî, gelê xwe, rêhevalên me yên ku bi awayeke dîl li zindanan tên girtin û şervanên azadiyê pîroz dikin. Weke milîtanên Rêbertî emê misoger faşîzm bişkînin û bi Rêbertî re jiyan bikin.

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 03 Nisan 2022

Görüntüleme: 454

Ji ber ku zilam nekariye di lêgera dîtina wateya jiyanê de, wek endamekî civakê bi têgihîştina hebûna xwe û bi qasî ku hêza wî têrê bike li gor berpirsyariya xwe têkoşîn bike, vê yekê ew ji vîna cewherî ya bihêz bêpar hiştiye. Lewma jî ji ber ku li beramberî rastiya pergala serdest vîneke bihêz derneketiye, ev jî di zilam de îdeal û israra azadiyê sînordar kiriye. Di vê wateyê de valatiyên di mijara xwe ava kirin û lewaziyên xwe derbaskirin di zilam de hene. Lêgera ku tirs û lewziya zilamtî derbas bike qulipiye. Çavkaniya milk-kirinê pergala îteatê ye. Nexasim milk-kirin bi tevna mentiqê hiyerarşîk re, kombûyîna desthilatiyê di yek destî de tîne ziman. Li ser vê jî xwe navend kirin, ji bo xwe hewla pêşxistina bitûniyê, li ser bê vîn kirina mirovan re serdestî û desthilatbûyîn pêş ketiye. Qebûl kirina cudatiyan, ji van re di nava xwe de cih veqetandin, rêzdarî ji mafê yê dîtir re tê wateya hilweşîna pergalê. Jina bi destên zilam bûye milk, di wateyekê de bi xwe re metabûyîn û ketina zilam di nava pergalê de aniye. Jin anîne asteke ku îteat bike û wiha jî bûye nesneyeke ku zilam bixîne, zilam jî li beramberî pergalê anîne asteke ku îteat bike û hesta xwe ya serweriyê li ser jinê bi mentiqê milk-kirina jinê hevseng bike, ev jî bi xwe re sazîbûn û kûrbûyîna vê ferasetê aniye. Zilamê ku ji hêla pergala desthilat ve bê vînbûye û ji cewherê xwe derketiye, ji ber nizane ku ew bi xwe jî kirine kole û pîrektiyeke mezin dijî, li ser jinê serdestiyeke berfireh pêk tîne. Zilam di zext, şîdet û serdestiya li dijî jinê de, xwe pir zêde bihêz dibîne, ev jî xala zilam ya herî lewaze. Ji ber ku li beramberî pergalê binkeftî ye, nikare vî ruhê binkeftî, bêçaretiyê tehlîl bike, an jî ne di wê hêzê de ye ku wê bihêz bike; herdem bi şaşitiyan re dijî. Li ser vê bingehê jî nabe xwedî îrade. Jin ji hêla pergala desthiladar ve tê kole kirin û ji nirxên jinbûyînê tê tecrîd kirin. Zilam jî bi taybetiyên zilamtiyê tê amade kirin. Zilam, weke desthilatekî teşe didinê û wî fêrî hemû rêyên ku bikaribe tê de serdestiya xwe bide ferz kirin, vîna yên dinê bişkîne û bikaribe hemû hebûnên pêre dijî, dabeşî çînan bike. Karakterê zilam di temenek biçûk de bi rêya çavlêkirinê û bi zorê bi zarok didin fêr kirin û qebûl kirin. Zarokê kur di nava pergala desthilat de di temenekî piçûk de wekî desthilatekî şekl digre. Aliyên ku di karakterê zilam de qels  û bê hêzin, dibin aliyên herî zêde yên ku zilam xwe tê de bi hêz nîşan dide. Zilam xwe dispêre lewaziyên xwe, ji ber derbas kirina van lewaziyan weke bi tevahî xwe bihorandinê fêm dike. Zilam di vê mijarê de bi awayek hişk muhafezekare. Ev nêzikatiya şaş a ji xwe re, dema bi quretiya zilam re dibe yek, lêgera pergalî derdikeve holê. Sedema bingehîn ku zayendîtî ji bo zilam weke esasê desthilatiyê tê dîtin, ji ber ji hêla pergalê ve zayendîtî yek ji zewqên ku pêşkêşî zilam hatine kirine. Desthiladariya zayendî ya ku zilam li ser beden û ruhê jinê dide meşandin, weke ku vedugehere amûra şidetê, dibe amûra zewqgirtinê. Zilamê ku di binya hegemonya dewletê de diperçiqe, nabe dijberê pergalê, li beramberî pergalê ne metirsî ye, ev bi dayîna hin payeyan ji wî re mumkun dibe. Hakimiyeta li ser jinê, qismê vê payeyê yê herî giran û bingehîne. Zayendîtî jî diyardeyeke her ku rojane bixwaze vê bijî, di her kêliyê de wî tetmîn bike ye. serdestiya zayendî, hestyarî û hizrî ya li ser jinê, dagirkeriya zilam a li ser beden û giyana jinê, bingeha desthilatdariya pergala dewletger a hiyerarşîke. Ango diyardeya ku wê dayîmî dike ye. Zilamê ku xwezabûna xwe wenda dike, ji rastiya xwe dûr dikeve û xwe dixe navenda her tiştî, ji hêla pergalê ve tê xapandin. Zilamtiya ku bûye kole, bi vê xapandinê re nikare xwe û statûya ku li wî hatiye ferz kirin, tehlîl û çareser bike. Di cewher de, kesayeta zilam a stewr kirî li beramberî jinê har dikin, ev stewrî bi xwe jî dibe belavbûna desthilatdariyê. Desthilatiya li ser jinê, zilam li beramberî pergala dewletger a hiyerarşîk dike kole, lê weke sawiyana azadiyê ya ku zilam dest jê naqere, xwe dide pêş. Biruxmî ku ne ayîdê cewhera wî ye jî, her çiqasî zilam li gor vê statûyê tevbigere, dikare hebe, bijî û hebûna xwe bidomîne. Zilam xistine haleke ewçend bêçare ku berovajî vê, wê nekaribe heta azadiya xapînok jî bikar bîne. Vê rewşê jî zilam li xwe biyanî kiriye. Di roja me de qeyran û teqînên di asta civakî yên ku di zilam de diqewimin, mînakên vê biyanîbûnê ne. Zilam, bê bawer nêzî jinê dibe ku di cihêkirina kirde-heyber (ozne nesne) de xwe dike kirde, jinê jî dike heyber û bi vî awayî wê derdixîne derveyî pergala siyasî û civakî. Bi qasî ku vê rewşê di jinê de pêş bixîne, di cîhana zilam de cih dide wê û bi wiha cewhera jinê tê înkar kirin, wê demê jî tinekirinê ferz dike. Nêzîkatiyên zilam ên bi tirs, bigûman, dudilî yên ku ticar jinê tenê nahêle, ger were jêpirskirin, li pêşberî me tirsa ku hêza jinê ya ku dema zexta zilam ji holê rabe wê jin tola serdemên borî bigre, veşartiye. Ev jî dibe sedem ku zilam hakimiyeta heyî biparêze, ji bo domdariya wê jî her rê û rêbazê bikar tîne. Mekanîzmaya civakê ya ku hakimiyeta zilam li ser jinê pêk tîne û berfireh dike ‘malbat’e. Li jêra banê malbatê, jin tê elimandin ku “ew lewaz û kêm e, divê ji bedena xwe şerm bike” her tiştê xwe li gorî zilam teşe bidê û ev jî yekane rêya jiyanê ye. Fêrî keçên zarok û ciwan dikin ku dive sekn, şeklê lixwe kirin û tevgera wê li gor zilam be. Dihêlin ku ji xwe û her tiştê derveyî xwe re, bi pîvanên zilam nêzîk bibe. Ev dersên civakî ewçend bihêzin ku heta şêwazê rûniştina zayendan jî diyar dike. Bi vê re ‘zayendîtî’ ji bo tiştên ji zilam dixwaze bidest bixîne, wek yekane rêya ku ji jinê re hatiye hiştin, seyra wê ya xwezayî ya ji jiyanê re ye. Li ser mijara ‘zewacê’ kombûyîn, xala vê ya herî dawî ye. Bi rêya avakirina cewazên nû ku bi tevahî tê wateya fahîşe kirina zayenda jinê re tevlî ya heyî dibin, ev jî bi qasî ku nasnameya jinê dixîne, zilam jî diavêje nava vê geravê. Ji aliyekê ve civakê ber bi tengasiyên aborî dixirikînin, ji aliyê din ve zilamtiyê sor dikin; bi hemû amûrên perwerde, medya, siyaset û rojaneyî ber bi jinê ve dajon, ev jî fuhuşê derdixîne holê ku êdî bûye sektor. Di van têkiliyên ku bedena jinê tê firotin de, bi qasî ku jin weke heyber tê hesab, lê ewçend jî zilamê ku kirde tê hesab gemar dibe, bi qasî fîzîkî ewqas jî nexweşiyên civakî bi vê rêyê zêde dibin. Ev û têkîliyên wiha her diçe di nava malbatê de perçebûyînê pêş dixîne, ev jî di navenda mîkro a desthilatiyê de hejînan çê dike. Di vê rewşê de tişta tê kirin ji bo hejandinê asteng bike, sererast bike û pirsgirêkê çareser bike, an jî malbatekê ji mudaxeleyên pergala dewletê û dadweriyê re vekirî û muhtac e, saz dike. Wiha dixwaze encam bigre. Ji bo zilam xwe û zilamtiya li wî kirine, yekdengiya civakî û teyisîna karaktera xwe di jiyanê de tehlîl û çareser bike, divê dakeve çavkaniya derbasnekiriya avaniyên kesayetên tund ên cir nexweş, bêhuzuriyên civakî, xwe fêm bike û bi vî awayî jinê fêm bike. Bi asta kolebûyîna jinê re koletî hatiye belavkirin û daketiye hundirîn, divê van aliyan bibîne, bûyîna jin tê çi wateyê; fêm bike, ev jî bingeha vê ye. Heke ev mijar neyê fêmkirin, zilam ne dikare azad yek henase bikşîne, ne jî wateyekê bide hebûna xwe.   Ji pirtûka Jina azad kiye

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 03 Nisan 2022

Görüntüleme: 180

DI ŞEXSÊ SELAHEDDÎN EYÛBÎ DE KURD DIBIN PARÊZVANÊ ÎSLAMÊ Di serî de, em weke gelê Kurd pêwîste ku em hîn bêhtir dîroka xwe zindî bigrin. Mînak rojên me yên pîrozbahiyan, yanî rojên ku di dîroka Kurdan de xwedî wateyeke girîngin hene, pêwîste em hîn bêhtir van pîrozbahiyan di rojeva xwe de bigrin, di bîra xwe de bigrin, nasbikin û xwedî lê derbikevin. Bi derketina PKK’ê re ev hinekî din pêşketiye lê hîna jî asta xwe kêm e. Wekî din girêdayî têkiliyên Kurd û Tirkan tê zanîn ku di şerê Melazgirtê de, Kurd bûne xwedî roleke mezin di binxistina Bîzansan de û rizgar kirina xaka Anatoliya yê de. Ji xwe wê demê Kurd hêza xwe lawaz nînbûn, ev tişt di dema ku tê de Kurd xwediyê dewleta Merwanî ne diqewime. Dema ku Tirk alîkariyê ji Kurdan dixwazin, Kurd jî sedemên xwe di cih dene, dibêjin ku em tevlî vî şerî bibin da ku em serweriya Bîzansan bişkînin, bi gelê xwe henaseyekê bidin girtin. Tirk jî sedema wan ya esasî da ku ji xwe re warekî bibînin. Li ser van hîman bi lihevkirinekê Tirk û Kurd bi hevre dikevin şer de. Ji xwe herdû hêz jî Misilmanin, di heman demê de Kurd û Tirk pir zêde zerar nadin hev, têkiliyên wan yên destpêkê bi dostane destpê dike. Ji xwe gelek xalên ji aliyê çandî de, yê ku dişibine hev jî hene, ev jî girîng e. Bi vî rengî serkeftina herdû hêza bi hevre çêdibe, bi vî awayî deriyê Anatolê ji Tirkan re vedibe. Derbasbûn û heya aliyê din yê deryaya Marmareyê çûn. Sala 1299’an Osmaniyan mîrîtiya xwe li wir ava kirin. Esas hêza wan jî, piştî ku Stenbol dikeve destên wan de, sala 1453’an de çêdibe. Wê demê Bîzans di nava xwe de dejenerebûnekê jiyan dikin, di navbera Romaya Rojhilat û Rojava de (ji ya Rojhilat  re dibêjin Bîzans, ji xwe  ya  Rojava jî Îtaliya ye) di navbera van de  pir zêde pirsgirêk heye. Împeratorê Bîzansan bi Fatîh Sultan re lihev dike, deriyê xwe vedike. Niha ev rastî hemû di dîrokê de hatine eşkere kirin. Çûyina Fatîh Sultan a Stenbolê bi vî rengî çêbûye. Herçiqasî tê gotin ku cûreyên topên nû pêşxistine û bi şerên dijwar fetih kirine, lê dîrokê ev eşkere kiriye; Împeratorê Bîzansan bi xwe, ji Fatîh Sultan Mehmet alîkarî dixwaze. Ji ber ku di hindir de pirsgirêkên wan yên îqtîdarê hene, di navbera Romaya Rojhilat û Rojava de, li ser esasê ku berjewendiyê xwe biparêze, ew bi Sultan Fatîh re îtîfaq dike. Li ser vê îtîfaqê em dikarin bêjin ku di hindir de îqtîdarê xwe teslîmî wan kir. Bi vî rengî cihekî weke Stenbol mezin, paytexta Bîzansan kete destê Osmaniyan û bi vî awayî Osmanî bûn Împeratorî.  Ji salên 1500 û şûnda êdî dest bi ferz kirina serweriya xwe a li ser heremê dikin. Li derdora Amedê, Rihayê li wan devran xwe bicih kirin. Selcûqiyên destpêkê di Xelatê bicih bûn, hema yekser Kurdistan derbas nekirin û neçûn. Bi taybet qismekî ji wan şîdeteke zêde li serê gelê Amedê kirine. Lê di esasê rastiya xwe de, yên ku dûvra bûne Osmanî, derbasî Anatoliyayê bûn. Çûn heya sînorê Ewropa, Rojhilatê Ewropa. Li Bûrsa û dorhêla wê bi cih bûn, lê esas heya pêvajoya Yavûz Sultan Selîm jî her berê wan li Ewropa bû. Beriya wê, bûyerekî din yê dîrokî heye ku bandoriya xwe li ser Kurdistanê kiriye, ew jî di salên dawiya 1100 de destpêka salên 1200 de, seferên Moxoliyan çêbûn. Ne tenê li ser  Kurdistanê, li ser Îran, li ser Erebîstan û li ser Kurdistanê çêbûn, heya niha jî şopên wan seferan di hafîzeya gelê me cihê xwe heye. Gelek caran em dibînin dayik bi navê Moxolên wê demê zarokên xwe ditirsînin. Ji ber şekil û şemalan wan xof di mirovan de avadikir, herwiha bi pratîkên xwe jî pir talankerin. Niyeta wan ne ewe ku îqtîdarê hilweşînin û xwe bikin îqtîdar. Ew bi niyeta talanê berê xwe didin wan xakan. Her derî talan dikin û dest datînin ser dewlemendiyên gel. Yê neviyên Cengîz xan ji wan re tê gotin ev in. Her cihê ku têre derbasdibûn van herêman dişewitandin, talan dikirin, kuştin dikirin, pirtûkxane dişewitandin, cihê dîrokî hildiweşandin, bi vî rengî tirseke mezin bi xwe re  didan ava kirin. Di heman demê de, bi êrîşên Moxolan re dawiya Ebasiyan jî hat, yanî pêşveçûna Ereban a bi ola  Îslamê ve girêdayî, bi hatina Moxolan re disekine. Li ser xaka Ereban jî xerakirinên mezin dikin. Yanî mirov dikare bêje ku, Şaristaniya Îslamî bi hatina Moxolan ve têkçû. Piştî wê her çû teng bûn, xwe dûbare kirin, bê hêz bû, bi vî awayî kete bin bandoriya Osmaniyan de. Osmaniyan Erebîstan jî xistin bin destê xwe, heya şerê cîhanê yê yekem jî vê rewşê dewam kir. Di şerê cîhanê yê yekem de, dema xaka Osmaniyan hate desteser kirin, ji ber wê demê Erebîstan jî xaka wan bû, ew jî kete destê Îngîlîz û Fransiyan de. Ew jî kirin 22 dewlet, bi vî awayî em dibînin hatina Moxolan guhertinên wiha mezin çêkirin. Hem dawiya pêşketina Îslamê anîn, hem jî Kurdistan talan kirin, tramvayên ku bi sedan salan derbasnebûn di wê axê de dane çêkirin. Ji bo vê, heya niha zarokên Kurdan bi navê Moxolan têne tirsandin ji êrîşên Moxolan ji kiryarên Daîşê yê roja îro hîn wêdetirin.  Ji hêla din ve, bi pêşgirtina pêşdeçûna Îslamî re, rê li ber Osmaniyan vedibe. Ji xwe Moxol li wir xwe bi cih nekirin, şaristanî çênekirin demekê man dûra jî belavbûn. Niha jî ji aliyê coxrafî ve Moxolîstan cihekî mezine, lê weke hijmar, nifûsa gelê wir pir ne zêde ye. Êrîşên Moxolan salên dirêj û pêl bi pêl dewam kir, ji bo vê ew sefer xwedî bandorekê ne li ser Kurdistan û heremê, ev li ser karekter û hebûnê jî bandor kir, berhemên çandî û dîrokî, entelektuelî jî bandor kirin, hatina wan şaristaniyek ji holê rakir. Di dîrokê de seferên herî mezin yê xirakirinê, ev sefer tê pênase kirin, ev jî li ser xaka Kurdistan û derdora wê çêbû. Piştî Moxolan salên 1300 şûnde, dewletê Selcûqiyan di Kurdistanê de jî çêbûn hebû. Lê esas Osmanî ji xakên Kurdan dûrbûn. Beriya ketina Bîzansan, salên 1100’î şûnde, seferên xaçperestan hene, wan seferan jî pir li ser Kurdistanê bandor kir. Li ser Qudis çêbûn, li ser Rojhilata  Navîn. Qudis cihê ku H.Îsa lê hatiye dinê, ji bo vê Xiristiyan wir ayidî xwe dibînin, ji bo wan jî girîng e. Ji ber Îsa li wir hatiye kuştin. Esas ev nakokî di navbera Yahudî û Xiristiyana de ye. Lê dûre Yahûdiyan Îslam ji bo xwe kirin mertal, xwe xistin piştê de û nakokî derbasî navbera Xiristiyanî û Îslamê kirin, lê di esas de ti nakokî di navbera Misilman û Xiristiyanan de nîne. Çima ji ber ku yê Îsa kuştî Yahûdî ne, ne misilmanin, yê ku Îsa ango Xiristiyan ji Qudis qewitandin jî Yahûdîne. Yanî heta beriya ku Îslam derkeve şer di navbera Yahûdî û Xiristiyana de ye, piştî ku Îslam derket û şûnde, Îslam jî ji xwe fetiha Îslamî dike, dixwaze dinyayê bike misilman, ber bi Ewropa ve diçe. Ji xwe di serdema Xalid bin Welîd de, digihje Ewropayê jî. Ev pêş de çûna Îslamî ji bo qewmê Xiristiyan dibe weke tehdîdekê, lewra ew jî dikevine nava êrîşeke li hember. Çawa ku Îslam ber bi xakê wan ve diçe û teng dike, ewê jî êrîşî Rojhilata Navîn bikin û bi vî rengî pêşî li fetihên Îslamî bigrin. Lê esas motîvasyona wan ji leşkerên wan re li ser esasê çûyina Qudisê ye. Papa bi van gotinên xwe van seferan meşrû dike dibêje “Emê biçin Qudis, ew der xaka me ye, ola Xiristiyan li wir derketiye, Mekke ji bo Misilmanan çi be, Qudis ji bo me ewe, eger em kaniyek bin Qudis çavkaniya me ye, lewra emê biçin wir” bi vî awayî dest bi seferên xwe yê yekem, duyem û siyemîn dikin, ev seferên ku di dîrokê de  bi nav û dengin. Her carê Xaçperest însyatîfa xwe xurt dikin, wiha xwe di Rojhilata Navîn de bi cih dikin, herî dawî di pêşengtiya Selaheddîn Eyûbî de, ku ew jî fermandarekî Kurd e, êrîşî Qudisê dike, ji destê xaçperestan derdixe. Careke din weke Kurd parêzvaniya Îslamê kirin, xaka îslamî ji destê Xaçperestan xilas kirin. Wiha di çarçoveya parastina îslamê de, Kurd dibin hêzeke esasî ya Rojhilata Navîn. Piştî wê dewleta Kurd a bi navê Eyûbî çêdibe, lê ji bo wê demê mirov nikare bêje ku dewleteke Kurdî ye, ji ber kerekterê wê demê ji netew zêdetir, di eksena ol de teşe digirt. Lewra tenê mirov weke rexneyekê jî li Selaheddîn bike ne raste, ji ber wê demê du enî hene, yek ya Îslamê ye, yek jî a Xaçperestan e, ew jî nûnertiya eniya Îslamê dike. Lewra dewleta Eyûbî a ku çêkiriye jî dewleta Îslamê, a Rojhilata Navîn e, hemû gel tê de hene, Ereb heye, Ermen hene, Kurd hene, gelê li wê heremê jiyan dikin hemû di nav de hene. Ji xwe Selaheddîn Eyûbî, bi edaleta xwe tê nasîn, lewra ew Xiristyanan jî na qewtîne, tenê Qudis ji bin serweriya wan digre. Lê gelên Ermen, Asûr yên li wê derê ku ew jî qewmê Xiristiyanin wan li wir dihêle. Li vir xala girîng eve; Kurd di şexsê Selaheddîn Eyûbî de, dibine parêzvanê Îslam, di heman demê de, dibine xelaskerê Îslamiteyê ji Xaçperestan û wisa derketin pêş. Ev serkeftineke di şexsê Kurdan de ji bo tevahiya gelê herêmê ye, dibe ku formasyona wê îslamî be, lê di cewherê xwe de yekîtiya Rojhilta Navîn îfade dike. Dewleta Eyûbî jî vêna di hindirê xwe de parastiye. Wê bidome.

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 13 Ağustos 2025

Görüntüleme: 155

Zayendperestî çavkaniya bîrdoziya Rêjîma Îranê ye, zayendperestî çeka herî bi hêz destê rêjîmê ye ku dijî jin bikar tîne. Şoreşa bi pêşengtiya jinan jî hedef girtina bîrdoziya Rêjîmê ye, Bîrdoziya Rizgariya Jin bi dawî bûna bîrdoziya zayendperset û desthilate. Rûxandina zayendperestî, rûxandina desthilatî û dîktatoriyê ye. Pir caran serhildan di Îranê de bi çînên cuda cuda de pêş ketin, lê parçe bûn û bi demê re bê reng bûn. Serhilanan di yek rojê de giştî Îran girte ber xwe, ji ber ku xwedî bingehekî felsefîk û zanistekî kûr bû. Ya herî girîng jî kuştina Jîna bi xwere sê faktor dihewand, jin bû, ciwan bû, Kurd bû, jinan bi rihekî serhildêr tekoşîn kirin û serhildan veghurand şoreş, ciwanan berdewam nerazîbûn nîşand dan, gelê Kurd bi rola xwe ya dîrokî rabû, bû çavkaniya şoreşê. Rêber Apo di pêvajoya şoreşa Rojava de, di 2013’an de, formula evsanewî a Jin Jiyan Azadî ji bo bingehê şoreşên civakî di Rojhilata Navîn de diyar kir, mezintirîn diyarî pêşkêşî jin û mirovatî kir. Ronakbîrekî Îranî got piştî şoreşa Îslamî me dirûşmek, yan helwestek wisa nedît ku em hemû hebûna xwe tê de bibînin, got ev dirûşmê me hemûyan îfade dike. Mînakeke hertim ji bo gelê Îranê tê dayîn, dizanin çi naxwazin, lê nizanin çi dixwezin. Berdewam bi pergala heyî re nebûne yek, lê nebûne xwedî altirnatîfekî bi hêz li dijî pergalê jî, dizanin winda kirine, lê nizanin di kû derê de winda kirine. Civaka me di warê jin de, xwe winda kiriye, di rastiya jin de jî pêwîste xwe bibîne, şoreşê ev zanist bi gelê Îranê da avakirin. Ji bo wê Jin Jiyan Azadî kete nav dil û mêjiyê her kesî ku pêwîstiya xwe bi azadiyê dibîne. Jin û gelê Îranê jî birçiyê azadiyê ne, lê pêwîste destpêkê xwe ji pargala heyî rizgar bikin ku bigihêjin azadiyê. Rastî û cewherê şoreşê ev heqîqet bi civakan da fêm kirin, ji bo vê veguherî şoreşekî hişmendî, siyasî û civakî. Bû serdemekî ku guhertin û vegurtinên mezin di Rojhilat û Îranê de dest pêkir. Dibe ku ev şoreş dem dirêj bikşîne, şoreş tiştek bû û qediya nîne, şoreş di nav xwe de guhertin û pêşketinên mezin kêlî bi kêlî diafirîne, ya girîng şoreşê lingê xwe pir bi hêz daniye. Şoreşa Jin Jiyan Azadî bi sedan şoreşgerê xwe afirand û weke fedaîyî pêşkêş kir, bi hezaran şoreşger jî wê hebûna şoreşê berdewam bikin. Şoreşê Destkeftiyên Mezin Yê Dîrokî Afirand Gotinekî Kurdan heye, her gîhayek li ser koka xwe şîn dibe, felsefa Jin Jiyan Azadî jî li ser koka xwe, li ser çanda resen zindî dibe. Gelên ku li ser erdingariya Îranê jiyan dikin, xwedî çandekî kevnar û pir netewî û pir renge. Rêjîmê berdewam xwest pir rengiya heyî di nav hişmendiyekî hişk û navendgerî de bifetisîne, yek mezheb, yek ziman, yek nasname, bi pergalekî netewperest a mêrsalar û pîr hemû rengên din di nav pencên qirkirinê de fetisand. Berdewam xwest nakokî têxe navbera gelan û ji hev cûda bike. Polîtîka rêjîmê berdewam ser parçe kirinê bûye, hêza gelan, hêza jinan û heta di nav malbat de çend parçe ava dike. Vê şoreşê çanda bi hevrabûna gelan heta astekê zindî kir. Pir caran gelê Kurd, Belûc yan Ereb serhildan kirine, lê bi xwere sînordar mane, cara yeke di dîroka Îranê de hevgirtinekî ewqas bi hêz çêdibe, hemû gel li dora yek armancê kom dibin. Her kesî Kurdistan ji xwere çavkaniya hêzê dîtin, her kesek derdê xwe qêriya û serkeftina xwe di yekîtî û hevgirtina gelan de dîtin. Ji Kurdistan heta Belûcistan, ji Azerbaycan heta Gîlan gel û jin dengê hev bihîstin û bû azadiya xwe rabûn ser lingan. Dirûşmeyên gelan peyamê girîngiya hevgirtinê dida diyar kirin. Nimûne Azerbaycan hişyare, piştevaniya Kurdistane, ev dirûşme piştî komara Kurdistan û komara Azerbaycan nehatibû avêtin. Dirûşmeyên bijî hevgirtin û biratiya gelan, netirsin netirsin em hemû bi hevrene, yek jî dirûşmeya herî bi nirx, Jîna ya Kurdistan di nav dilê Belûcistan de bû hwd. Bi taybet rihekî pir xurt di navbera Kurd û Belûc de çêbû, Kurd û Belûc du Netewên ku herî zêde di nav pencên qirkirinê dene, tekoşîna bi rengekî bi îstiqrar û dem dirêj li van deran berdewam kir. Belûcistan heta niha jî bi îstiqrar her în nerazîbûnên xwe dijî rêjîmê diyar dike û daxwaza mafên xwe dike. Tekoşînekî radîkal yê Gelê Belûc li hember hişmendiya Rêjîmê pêş ket, guhertinên mezin di navê gel û jinên Belûc de jî dest pêkir. Hişmendiyekî hişk yê mêrsalrî û mezhebperestî li Belûcistan zale, ji bo wê jin di nav qefesekî mêrsalarî de difetisin. Lê bi şoreşê re jinên Belûc pir baş xwe rêxistin kirin. Reng û hebûna jinan pir baş xwe da der, tekoşîna jinan mêran jî mecburî guhertinê dike, mêrên Belûc di mizgeftan de dirûşmeya Jin Jiyan Azadî bilind kirin û ketin ferqa hebûna jinan. Gotinekî jina şoreşger Roza Luksemburg heye, dibêje çiqasî tevbigerî ewqas zincîrê xwe yê koletiyê ferq dikî, yanê dikevî ferqa xwe, jinên Belûc jî pir baş ketin ferqa xwe û xwe tevger dikin. Kurdistana ku çavkaniya serhildan û felsefeya şoreşê ye, dibe ku serhildan weke berê nebe, lê Kurdistan hertim pozisyona xwe ya şoreşê diparêze. Ya girîng feraset û hişmendiya şoreşê çêbû. Rihê şoreşê kêlî bi kêlî di her malê de xwe bi cîh dike. Çima ewqas rihê hevgirtina gelan bi hêz bû, ji ber ku êdî tu baweriyekî gelan ji Rêjîmê nemaye, tu baweriyekî gelan ji pergala modernîst a hêzên cîhanî nemaye. Berê pir caran gelên Îranê bendewarî ji hêzên derve de dikirin ku yek were wan xelas bike, ji bo wê tekoşînekî radîkal dernediket. Lê êdî gelê Îranê pê hesiyan ku hêzên sermayedar yên cîhanî ku peyvên azadî û demokrasî ji bo Rojhilata Navîn pir bikar dînin tenê ji bo berjewendiyên xwe kar dikin, ji bo berjewendî û desthilatiya xwe jî dikarin rojekê de bi hezaran mirov bidin kuştin. Iraq, Efganîstan, herî dawî şerên ku piştî 2010 di Rojhilata Navîn de pêş ketin, bi taybet Rojavayê Kurdistan de ev pir baş îspat bû. Ji bo wê gelê Îranê tenê pişta xwe dan xwe, ji bo serkeftinê jî çareserî di hevgirtinê de dît. Di rastî de xeta sêyem ya ku îrada gelan temsîl dike pir baş û zelal derket holê, çima? Gel êdî tu baweriyekî wan bi reformên dewletê, bi çareseriya dewletê  nemaye, pergal û hişmendiya rêjîmê di bingeh de red dikin, tu baweriyekî wan ji pergal û mûdaxeleya  hêzên derekî jî nemaye, di pêvajoya şoreşê de rûyê van hêzên bo gel pir baş eşkere bû. Bawerî û hêza gel, tenê pişta gele. Şoreşê zanistekî pir kûr di warê dîrokî, civaknasî bi civakê da qezenc kirin. Cewherê Şoreşgerî Yê Ciwanan Derket Holê Di dîroka Îranê de hertim çi pêvajoya padîşahî, çi di pêvajoya desthilatiya rêjîma îslamî de ciwanan rolekî sereke ji bo serhildanan lîstiye, taybet di zaningehan de, ciwanan mohra xwe li dîrokê daye. Xosrû Gilsorxî yek ji ciwanê şoreşger bû ku di salên 60’an de, tê girtin di darizandina xwe de, pir bi cesaret pergala faşîst dadirizîne û peyama bi hêzkirina şoreşê dide, piştre tê îdam kirin. Rêjîm berdewam bi pergala sêdarê xwest ciwana bitirsîne û ji cewherê wan derxîne. Dizanîbû dema rihê serhildêr yê jin û ciwanan bitefîne wê ser bikeve. Rêjîmê polîtîkayên pir qirêj li ser ciwana dan meşandin û dide meşandin jî. Xwest mêjiyekî pûç pêş bixîne, ji bo wê madeyên hişbir pir cidî di nav ciwanan de pêş xist, taybet di zankoyan de, di medrese û zîndanan de ciwan teşwîqî madeyên hişbir kir. Pir bi zanebûn û bi sîstematîk qrîzên kûr yên civakî, aborî ava kir, ciwan jî dan mijûl kirin bi vê qrîzên kûr. Pir rêkên bê exlaqî pêş xistin, di bin navê ol de, bin navê exlaq de bêexlaqiya herî kûr ser ciwanan da ferz kirin. Bi taybet li ser jinên ciwan polîtîkayên pir qirêj bi rêve birin, rêjîmê bi her şêwazî xwest mêjiyekî pûç ji hestê berpirsyarî dûr, ji hestê azadiyê dûr di ciwanan de ava bike. Taybetî piştî salên 2000, ev polîtîkayên rêjîmê pir kûr hatin meşandin. Berê ku pergala Besîc kirin di mekteba navîn de dest pê dikir, Îranê daxist mekteba seretayî, xwestin di her malekê de nûnerekî xwe weke Besîc ava bikin. Weke Fethûla Gulen ku got me şaşitî kir her malekî Kurd de nûnerekî xwe ava nekir. Taybetî piştî sala 2010 tekoşîn di zankoyan de pir sar bibû, tefiya bû, ev jî rêjîm kêfxweş dikir. Lê potansiyêlê herî bi hêz ku bi şoreşê re teqiya û şoreş bi hêz kir, rolê ciwanan di medrese û zankoyan de bû. Pêşengtiya ciwana da diyar kirin ku cîhê ku jin û ciwan hebin, li wir azadî nayê fetisandin. Rojek piştî merasîma Jîna Emînî li Seqiz de zankoyên Tehranê bi şêwazekî herî baş ku dirûşmeya efsanewî li bajarê Îranê belav kirin. Ev jî da diyar kirin ku fikrên Rêbertî çiqas di nav zankoyên Îranê de jî bi hêze, ji ber ku ev dirûşme pir bi zanist hat avêtin. Di sala 1999, de jî herî baş û radîkal zankoyan xwedî Rêber Apo derketin, wê demê jî zankoya bajarê Tebrîz rolê sereke lîst. Ev dirûşme wisa bi hêz di nav jin û ciwanan de teqiya, weke ku bi salan bû bendewariya fikrekî wisa dikirin. Zanko bûn pira hevgirtina gelan di şoreşê de, bê tirs tekoşîna herî radîkal dan meşandin. Helwestê ciwanan rêjîm xist nav panîkekî cidî, ji bo wê ewqas hêrîşên faşîzan bir ser zanko û medreseyan. Ciwanan hemû polîtîkayên rêjîmê li ser ciwanan vala derxist. Neslê ku derbeya herî xwert li birdoziya Rêjîmê da ev nesl bû, di rastî de neslekî fedaiyî ye, bi sedan kes di temenê ciwanî de şehîd ketin. Şoreşa Jin Jiyan Azadî potansiyêl û rihê şoreşgertî yê ciwanan derxist meydanê, bo wê Rêjîm ewqas hovane hêrîş bir ser medreseyan. Taybetî jehrkirina medreseyê keçan tol girtina rêjîmê ji jinên ciwan bû. Civaka Îranê neslekî ciwan û zindiye, desthilata Îranê ya pîr û mêrsalar qebûl nake. Ev desthilat bi her şêwazî ji guhertinan re vekirî nîne, naxwaze dev jî faşîzmê berde, ji bo wê pêwîstî pergalekî bi hêz yê rêxistin kirin û hevgirtinê ya ciwanan heye. Jin û ciwan xwedî potansiyel û dînamîka civakê ne, di Îranê de lêgerînên jin û ciwanan bi azadiyê pir bi hêze, dema di nav pergalekê de rêxistina xwe bi hêz nekin, wê têkevin jêr êrîşên dijwar yên mêr-dewletê. Di rastî de jin û ciwan êdî di nav pergalê de hêza çareseriyê nabînin, êdî ketine ferqê ku pêwîste li derveyî pergala heyî tekoşînê radîkaltir bikin û bibin hêza çareseriyê. Ji bo wê nerazîbûn û tekoşîn di asta şoreşê de radîkal bûn, lê dema tekoşîna radîkal jî pergala xwe ava neke, metirsiyên belavbûnê heye. Niha ev pergal di Rojhilat û Îranê de lewaze, pêwîstî bi rêxistin kirina pergalekî bi hêz a dem dirêj yê gelan heye ku jin û ciwan pêşengtiyê jêra bikin. Çanda Berxwedan Jiyan e Rojhilat û Îranê bû hêza mezin kirina şoreşê    Bi rihê berxwedanî xwedî li şehîdan derketin her roj rihê şoreşê bi hêztir û xwurtir kir, ev jî mezintirîn destkeftî bû. Xwedî derketina dayîk û bavên şehîdan, asta zanista azadiyê dida diyar kirin, serhildan di rojên destpêkê de bi dirûşmeya xwe, bi xwedî derketina bi hêz ya şehîdên fedayî ,veguherî şoreşa hişmendî a civakî, helwesta bi hêz ya malbatên şehîdan rûxandina tapuyên hişmendiya Rêjîma destpot bû. Malbat saziya bîrdozîk a dewletê ye, rêjîma Îranê jî di destpêkê de hewil daye bi hişmendiya zayendperest û olperest malbatê perwerde bike. Ev hişmendî heta astekê di nav malbat de bi sazî bûye, eger îro bi dehan jin li jêr navê namûsê de tên kuştin, bi temenê biçûk tên zewicandin encama polîtîkayên rêjîmê ne. Lê şoreşa Jin Jiyan Azadî darbeyekî bi hêz li vê bîrdoziya Rêjîmê da, helwesta bavekî şehîdên şoreşa jin di Bokan de guhertina mezin di warê felsefîk de dide îfade kirin. Li ser mezalê kurê xwe got “berê dema kesek pir bi hêz bûya me digot çiqas mêre, weke mêrane, lê niha em kesên wisa re dibêjin çiqas jine, weke jinekê ye”. Ez dikarim bêjim bi şoreşê re çanda Jin–Dayîk zindî dibe û Mêrxas-Camêr xwe diafirîne. Di dîroka têkoşîna gelê Îranê de wisa rû nedaye ku malbat ewqas bi zanist û bi rihê berpirsiyartî xwedî li şehîdê xwe derkevin. Çiqas dilê wan bişewite jî, pir serbilindin ku zarokê xwe pêşkêşî azadiyê kirine, zanista azadiyê çiqas kûr dibe, bedelên mezin jî ber çav tên girtin,  sînorên malbatî tên çirîn, berpirsiyartî civakî dibe. Civak xwedî li erkên xweyên esasî Exlaqî û Polîtîk derdikeve. Rêber Apo sê erkên esasî diyar kirin, Exlaqî, Polîtîk, Entelektuel. Got pêwîste her ferdekî civakê xwedî li van sê erkên esasî derkeve. Di sala 2022’an de di Rojhilat û Îranê de civak ket ferqa van erkên xwe. Civak ya her şoreşek dema xwedî li nirxê mezin, şehîdê xwe derket mecburê serkeftinê ye, ji ber ku xwe berpirsayar dibîne li ber armancên ku şehîdan canê xwe feda kirine. Herî zêde Belûcistan û Kurdistan şehîd dan, lê ji hemû gelan şehîdê şoreşa Jin Jiyan Azadî çêbûn, şehîd bûn pira di navbera gelan, bûn nirxê hevgirtina gelan. Hemû malbatên şehîdan êş û xweşiyê xwe bi hevre parve dikin, weke yek malbatê lê hatine, hêz û îrade ji hevdu digrin ji bo berdewam kirina şoreşê. Dayîkan li ber tabûtên zarokê xwe dîlana  azadiyê kişandin û çanda berxwedaniyê, çanda bi hevrebûnê bi hêz kirin. bê guman çanda berxwedanî ya di Rojava de pêş ket, li ser Rojhilatê Kurdistan jî bandorekî mezin çêkir. Weke Rojava, dayîkên kurd li Rojhilat jî li ser şehîdê xwe tenê negirîyan, belkê bi kînekî mezin li hember dijmin soza bi hêz kirina tekoşînê, berdewam kirina rêya şehîda dan. Di her warî de rengê jin, îrade û cesareta jin, hebûna jin derket holê, herî baş û bi hêz jî dayîkan pêşengtî kir, ji ber ku dayîkan hêjatirîn zarokê xwe pêşkêşî şoreşê kirin. Ev çanda berxwedanî Rêjîm xiste nav tirsekî mezin, ji bo wê bi hatina sersala şoreşê re hêrîşên pir cidî bir ser malbatên şehîda, girt, zîndanî û îşkence kir, lê nekarî û nikare vê çanda bexwedanî lewaz bike. Çanda tekoşîn û berxwedaniyê bi pêşengtiya jinan vegûherî şoreşa çandê jî, bi hezaran berhemên hunerî îlham ji rihê tekoşînê girtin. Dawî…          

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 27 May 2025

Görüntüleme: 164

Destpêkirina şoreşa Jin Jiyan Azadî bi dawî hatina merheleyekê îfade dike. Bi dawî bûna pergala totalîter, olîgraşî, teograsî ku koka xwe li ser hişmendiyekî hişk yê zayendperest ava kiriye. Dîroka sed salê derbasbûyî li Îranê de dîrokekî pir bi berxwedaniye li dijî pergala desthilatê. Nîv qirn pergala qiraltî, monarşî, nîv qirn jî pergala mezhebperestî a Rejîma Îslamî. Di nava sed salî de, dem dem tevger û serhildanên gelan dijî pergala desthilat pêş ketiye û mohra xwe li cîhanê daye. Destpêka sedsala bîstan de “şoreşa meşrûyetê” bû pêvajoyekî girîng, ji guhertinê re rê vekir. Gelên Îranê xwestin ku hûkmê şah kêm bikin û têxin jêr zagonan. Di pêvajoya şoreşa meşrûyetê de jî jinan rolekî mezin ji bo guhertinên bingehîn lîstin, bedelên mezin dan, lê dema meclîs hat damezrandin, jin dîsa ji mafê xwe mehrûm man.  Cara yekem li Îranê, bi herikandina jinan li kolanan, bûn beşeke tevgera giştî. Lê tevî hemû hevkariyên ku jinan dan, di nav jiyana jinan de guhartinên pir cîdî ne hate ditîn. Di vê zagona bingehîn ku nû hatiye çêkirin, çawa ku heqê deng dayînê, ku heqê esasî ya jinane ji wan re nehatiye dayîn, biryara  saziya dewletê ya herî jor ya Saziya Şah di heman demê de mecbûriya saziya zilam jî kiriye. Di dawiyê de bi destwerdana hêzên cîhanî yên weke Îngîlîz û Rûsan serneket. Carekî din padişahiya Pehlewî Rizaxan Mîrpenc hate damezirandin, modela dewlet netew bû bingeha dasthilata nû a Îranê. Ji wê demê heta Şoreşa Îslamî hereketên gel yên siyasî û civakî pêş ketin, hereketên çep xwe rêxistin kirin, bi taybet zemînên xurt yê rêxistin kirina ciwanan û jinan çêbû. Ger berdewam nerazîbûn nîşan da û pergala qiraliyet ku teqlîdê pergala modernîst, taybet qiraliyeta Înglîz dikir red kirin, bi pêşengtiya jin, ciwanan û herketên çep, pergala monarşî rûxiya. Şoreşa Îslamî di sala 1979’an de serket, lê hîn di rojên destpêkê de, şoreş veguherî dij şoreş, bi taybet mafê Netewan û jinan hat hedef girtin. Şerê rêxistin û fikir, şerê tevgeran dest pê kir, pevçûnên dijwar çêbûn, lê baskên Îslamî ji vê sûd girtin, ji şerê Îran û Iraqê seferberiya gel ji bo şer îlan kirin. Xwest hemû tevgerên çep, Netewî tûne bike û desthilatê bigrin dest xwe. Şerê Îran û Iraqê derfetekî mezin ji bo damezrandina pergala desthilat ya Rêjîma îslamî ava kir, Xumeynî bi xwe got “ev şer ji bo me nîmete”. Di hikûmeta nû de, destûreke bingehîn çêbû ku gelek rengên netewî û mezhebî û gelek azadî bi rengeke zirav hatin înkar kirin û qedexe li ser wan hate danîn. Hêdî hêdî qanûna şerîetê li Îranê pêk anîn û bi qanûnên hişk yên mezhebî kar gihişte cihekê ku êdî kesî nekarî jiyana xwe ya şexsî jî destnîşan bike. Pergalekî hişk li ser hişmendiya netewperestî, zayendperestî û olperestî hat damezirandin, êdî netew, bawerî, jin, hemû rengên heyî hatin hedef girtin. Gelê Kurd ji destpêkê de ji rêjîma Îslamî re got na, destpotiya Rêjîmê qebûl nekir, ji bo wê bedelên mezin da, Kurd û jin weke kafir hatin bi nav kirin, êrîşên pir dijwar li ser gelê Kurd pêş ketin. Qetlîamên pir mezin li bajarê Rojhilat hatin meşandin, kujerê bi navê Xelxalî, ku nûnerê Xumeynî ye, dest bi kuştina Kurdan kir, gotin heta Kurdekî azadîxwaz bimîne, pêwîste eskerên me potînan ji lingê xwe dernexînin. Ji wê demê heta niha Kurd li dijî vê rêjîma totalîter sekinîn û tekoşîn kirin. Jin ji hemû mafê xwe yên siyasî û civakî heta ji biçûktirîn mafê xwe yê xwezayî jî  mehrûm man. Ji destpêkê de jî bi nixumandina serê jinê  xwestin mêjî û ramanên jinê binuximînin, gotin pêwîste jin were nixumandin, tena serê xwe neçin cîhê kar. Ji wê demê heta niha nixumandina bedena jinê ji bo Rêjîma îslamî bû sengerekî bîrdozî. Di heman salê de, bi boneya roja 8’ê Adarê, jin daketin kolanan, lê rastî zextên cidî yê rêjîmê hatin. Hemû zagonên ku di destûra bingehîn de hatin damezirandin dijî jin, dijî netew û bawerîyan bûn. Şerîeta Îslama Şîî ya 12 îmamî û li gor teoriya “wilayetê feqîh” (desthilata tekûz ya ayetûllahê rêberê Îranê ku destpêkê Xumeynî û niha Jî Xamineyi ye) hate tevger kirin. Bîrdoziya rêjîma Îranê li ser tinekirina çand û nasnameya netewan bi sazî bû, zayendperestî û olperestî bû bingehê rêxistin kirina hemû dem û dezgehên rêjîmê. Ruxmî hemû zilm û zextên rêjîmê jî, jin û gel teslîmî desthilatê nebûn. Ji wê demê û şûnde hemû bingehên serhildan û şoreşa ku di sala 2022 de pêş ket avabû. Di nava 45 salê damezrandina rêjîma îslamî de pir caran nerazîbûnên gelan pêş ketine, kampanyayên mezin yê cûr be cûr pêş ketine. Her ji 10-11 salan  carekê tevgerekê serî hildaye, lê bi bandor bi pêş de neçûye. Rêjîm bi avakirina baskê îslahteleb (reformîst) xwest van hereketan tesfiye bike û temenê desthilatiya xwe dirêj bike. Her desthilatek dema dikeve tengasiyê muxalifê xwe di nav xwe de derdixîne, bi vî şêwazî hêza gel tesfiye dike û temenê xwe dirêj dike, polîtîka Rêjîmê jî li ser vî esasî bû. Tevgera kesk ku di sala 2010’de bi pêşengtiya Mosevî û Kerobî pêş ket mînaka vê ye. Bi dehan kes hatin kuştin, serhildan hatin tepisandin. Hêzên reformîst berdewam xwestin hêza jinan, hêza gelan ji bo berjewendiyên desthilatiya xwe bikar bînin. Lê rêjîma Îranê berdewam polîtîkaya qirkirinê li ser Kurdistanê da meşandin, Rojhilatê Kurdistan di warê çandî, xwezayî û nasnameyî de milîtarîze kirin, tirsa herî mezin li Kurdistanê jiyan dikirin. Ji ber ku Kurdistan xwedî potansiyela rêxistinî û şoreşgerîyê ye, hertim hesabê rêjîmê bo Kurdistanê cûda ye. Berdewam hewil da Kurdan ji mafê netewî wekî siyasî, civakî, aborî mehrûm bihêle. Bi taybet xwedî derketina gelê Rojhilat di sala 1999,  ji bo Rêber Apo rêjîm xiste nav tirsekî mezin. Helwesta gelê Rojhilat li dijî hêzên komploger pergala desthilat, qirker a rêjîmê jî xiste jêr lêpirsînê. Rêjîm tenê rojekê dengê xwe nekir, lê piştre êrîşî gel kir, bi sedan kes şehîd ketin. Ji wê demê şûnde jî bingehê rêxistin kirinê li ser paradîgmayeke nû di Rojhilat de bi xurtî pêş ket. Tekoşîna Tevgera Azadiyê di beşê din yê Kurdistanê de bandorekî mezin li ser Rojhilat jî kir, bi taybet şoreşa Rojava, rolê jinan, pergala heyî bandorekî cidî çêkir. Bi dehan keç û xortê Rojhilat beşdarî şoreşa Rojava bûn, ezmûn û tecrûbe jê girtin û hêviyên şoreşê bi hêz bûn. Rêjîm baş dizanî teqandinekî şoreşê hebe wê di Rojhilat de serî hilde, teqandinekî şoreşê hebe wê bi pêşengtiya jinan be. Du xalên lawaz yên Rêjîmê, şoreş di vir de teqiya. Di rastî de nerazîbûnên gelan di sala 2017, 2019 ku li seranserê Îranê pêş ket êdî bêhêvîbûna gelan bi giştî ji pergala Rêjîmê re dida diyar kirin. Rêjîmê jî her çû pergala xwe hişktir kir, sîstema xwe bi hatina serok komar Reîsî re yek dest kir, hemû dem û dezgehên rêjîmê ketin destê muhafizekaran û Spah raste rast qada siyasî, civakî, aborî bi rêve bir. Sîstema qirkirinê li ser gelan hişktir kir, li hindir de tepisandina jin û gelan, li derve jî berfireh kirina hîlala Şîî. Rêjîma destpot wisa xwest pêşiya pêlên nerazîbûnan bigre. Bi taybet êrîşê xwe yên li  ser jin û ciwanan zêde û hişktir kir. Lê çanda berxwedaniyê ya jin û ciwanan ji vê re destûr neda, tişta ku herî zêde rêjîm jê ditirsiya, jin û ciwan, jin û Kurd in, nerazîbûn jî di vir de teqiyan û veghurîne şoreşekê. Jinan kîn û hêrsa salan di xwe de kom kirin, gelê Kurd jî ku berdewam bedelên mezin dabû, birîndar bû û li benda derfetekî bû ku birînên xwe bipêçe, berdewam bi çanda xwe ya resen xwe li ser linga girtibû, bû çavkaniya vê şoreşa mezin, teqandina hêrsa jinan a yek sed salê li dijî hişmendiya tecawizkar bi xwere şoreşa azadiyê bişkivand. Refleksê civakê çawa pêş ket Di rastiyê de, zemînê şoreşê bi xwedî derketina jinan û gelê Merîwanê a ji bo Şilêr Resolî hat avêtin. Gelê Merîwan bi yek helwestê li dijî pergala tecawizkar a rêjîmê rabûn. Piştî kuştina keça Kurd Ferînaz Xusrewanî cara yek bû ku gel ewqas bi helwest li dijî pergala tecawizger radiwestiya. Ferînaz jî 2014, li ber nûnerê dewletê yê tecawizger xwe ji hotêla 4 stêrk de avêt, gelê Mahabadê bi heybet li dijî rêjîmê rabûn. Merîwan jî zilamê bi navê Goran nûnerê dewletê dît û nerazîbûn nîşan da. Refleksê herî bi hêz nîşanî pergala mêr dewlet dan, dest dirêjiya li ser Şilêr, destdirêjiya li ser exlaqê xwe dîtin. Jinên bajarê Merîwan bi yek dengî gotin em hemû Şilêr in, ji bo wê ewqas dilêr in. Jinan li wir ne tenê Şilêr qurbaniyê wê pergalê dîtin, di şexsê Şilêr de xwe jî qurbaniyê pergala mêr – dewlet dîtin. Li wir jin jî, mêr jî  li dijî vê pergalê rabûn ser piyan, ev jî refleksê bi şêwazekî bi hêz yê civakê da diyar kirin. Dewlet ji ber vê helwestê gelê Merîwan jî hejiya, ji bo wê bi şerê taybet, bi zextan malbata Şilêr bê deng kir. Piştî hefteyekê qetil kirina keça Kurd Jîna Emînî bi destê polîsên exlaq yê dewletê, Rojhilat bi yek dengî, bi yek rihî li dijî qirkirina Rêjîmê rawestiya. Piştî salên 2010  tekoşîna jinan di Îranê de radîkaltir bû, rêjîmê sazî û dezgahên taybet yên dijî jin bi hêz kir. Polîsên exlaq ku bê exlaqiya herî mezin pêş dixînin piştî 2010 ewqas di nav kolan û cîhên kar yê jinan de hatin rêxistin kirin û êrîş birin ser jinan. Çiqas tekoşîna jinan radîkaltir bû, êrîşên Rêjîmê jî hîn tundtir bûn. Bi destûra wîlayetê feqî asîd rijandin ser rûyê bi dehan jinan de, pir bi hovane jin di kolanan de hatin kuştin û bi pergala Besîc re, jin li dijî jin dan bikar anîn. Rêjîm pir bi sîstematîk û birdoziya zayendperest berdewam hewil da hebûna jin weke mirov ji holê rake, di şexsê jinê de, jiyaneke mirî û kole li ser civakê bisepîne. Lê şoreşa ku bi pêşengtiya jinan di sala 2022’yan de pêş ket da îspat kirin ku desthilat dem dirêj nikarin bi cewherê civakan bilîzin, yê ku cewherê civakê jî diparêze jine. Destpêkirina şoreşê bi dawî hatina merhelekî dirêj yê desthilatiyê ye. Di dîrokê de, her derketinekî felsefîk yan olî, destpêkê hişmendiyek gorî civaka wan serdemana ava kirine. Şoreşa ku bi pêşengtiya jinan pêş ket, destpêkê hişmendiya xwe bi Jin Jiyan Azadî da diyar kirin, di destpêkê de paradîgma şoreşê diyar kirin û meydan ji desthilatê re xwend. Şoreş bi pêşengtiya jinan ve felsefe û manîfestoya jiyanê diyar kir Her gavekî ku di şoreşê de hat avêtin pir zanist û bi pîlan û proje bû, avêtina dirûşmeyeke wisa efsanewî jî pir bi zanist bû. Di şexsê jin de, jiyan, nasname û hebûna gelan tê qetil kirin, helwesta gelê me jî di şexsê jin de jiyaneke nû hilbijartin, bersiva herî bi hêz di nav sed salê derbasbûyî de dan rêjîmê. Şoreşê çanda hezar salan ya jin-dayîk di Îranê de zindî kir, geş kir, wate û girêdana rast ya jin û jiyanê belavî hemû cîhanê kir. Jin jiyane, fêm kirina jin, di heman demê de, fêm kirina jiyanê ye. Ji ber ku fêmkirin jiyane û jiyan jî ji bo fêmkirinê ye. Ji bo ku jiyan were fêm kirin, divê  afrînera jiyanê bê fêm kirin. Lê li cihekî ku hewildanên fêmkirinê nebin ango lewaz bin, bêguman li wir jiyan wateya xwe winda dike, yan jî seranser dimîne, her ku diçe, mirovahî ji têgihiştina sira jiyanê dûr û bê zanist dimîne. Damezrandina Rêjîma Îranê jî, li ser esasê bê wate kirina jin û jiyanê bû. Di sala 2022’an de mirovatî bi pêşengtiya şoreşa jin, careke din bi sira jiyanê hesiya, bi şoreşa jin ê re jiyan dighêje wateya xwe. Şoreşa civakî bi zanista jin ê pêş ket û bedelên giranbiha araste kir, her gavek ku jin ji bo azadî radike dibe malê tevahî civakê. Ev şoreşa bi heybet, bi formula evsanewî Jin, Jiyan, Azadî mohra xwe li sala 2022’an da. Beşek ji diyalektîka jiyan, ferqkirin û zanabûne. Yanî çiqas ferq kirin û pêhesîn ewqas zanabûn. Çiqas zanabûn, ewqas jî pêhesîn. JIN JIYAN AZADÎ bû sebeb ku pêhesîna civakan bigihije lûtkeyê. Pêhesîna ku bi sîha hişmendiya serdest a zilam hatibû şilo kirin careke din li zelaliyê digere. Xeta berxwedanê dijî dagirkerî û mêrsalarî geştir û bi hêztir bû. Jin Jiyan Azadî hemû tapuyên zêhniyeta desthilat xiste jêr lêpirsînê û lêgerînên azadiyê derxist asta herî jor. Jinan di sala 2022’yan de hemû perdeyên reş li ser fikir, îrade û hebûna  xwe tine kirin û şewitandin. Agir kirin sembola ji nû de vejîn û xwedî li çanda ZERDEŞTÎ derketin, çarşefa reş a ku li şexsê jin de, li ser civak hatbû kişandin rakirin. Şeqam kirin sengera têkoşîn û hesab xwastinê ji hêzên tarîkperest. Salekî pir bi tekoşîn û berxwedanî li hember zilm, zordarî, zêhniyeta mêrsalar bû. Salekî ku dagirkerî, kuştin û talankirina nirxên civakê di asta herî jor de pêş ket û gerdûnî bû, têkoşîna şepolên azadîxwaz û antîkapîtalîst jî gerdûnî bû. Bêguman pêşenga vê şepola xweragir a gerdûnî jin bûn. Misogere ku li ku derê zilm û desthiladarî hebe, li wir serhildan û berxwedan jî heye. Jin jî di roja me ya îro de li hember pêlên tunekirina wê, hewildanên serkeftina heqîqet û jiyanê dide. Çirûska ku bi qetla keça Kurd Jîna Emînî re pêket, weke pêtên agir xwe li her kesekî ku li pey azadiyê de ye dipêçe. Ev agir her roj geş dibe, dibe hêvî, îrade, cesaret û lêgerînên jiyanekî azad. Bi kurtasî li hember tunebûnê her dem hewildanên parastina hebûnê heye, ev jî sedema hemû şerên ku li dinyayê diqewimin e, mijokdariya hêzên hegemon li ser civakê û herî zêde li ser jinê didome. Weke Rêber APO diyar dike (jin yekemîn netewe ye ku hatiye mijokdar kirin). Li hember hemû polîtîkayên tinekirin û qetilkirinê jin şerê hebûnê didin. Bi hebûna jinê re, civak hebûna xwe dihese û xwedî li nirxên xwe, fikir û îrada xwe derdikeve. Hebûn û zanebûn nebe, azadî jî nabe, jinan di Îranê de pêhesîn ku heta xwe rizgar nekin nikarin azad bibin, ji bo wê tekoşîna xwe di ware siyasî, civakî de xwertir kirin. Sala 2022’yan de rûpeleke nû di dîroka Rojhilat û Îran de vekir, weke ronesansek li Rojhilata Navîn rol girit û di giştî cîhanê nefesêke nû ava kir. Ji tarîtî (ehrîmenî) ber bi ronahî (ehuramazdayî), ji ferdiyet ber bi civakî bûn, ji kêlî bûn ber bi dîrokî bûnê ve gav avêt. Rêjîmê herî zêde hewil da dengên azadiyê bifetisîne û ji bo wê serlêdana her cûre polîtîkayên înkar û îmha weke girtin, îşkence, îdamê dide. Bi dûrxistina civakê ji nirxên wê yên esasî, hewldan marjînal kirin û obje kirina pirtir a civakê kir. Bi subje kirina xwe û hakmiyeta mutleq a xwe, pênase ya ZILUELLAH (siha xwedê) pirtir nîşanê civakê de. JIN weke metirsiya herî mezin ji bo xwe dît û bi her awayî êrîşa wê kir. Çiqas hewl da jin ji meydana jiyanê dûr bixe, bi ser neket, ji ber jinan senger û meydana têkoşînê rast nas kirin û rast helbijartin. Jin bi deng û rengê xwe, xwe gihande jiyanê û azadiya kolektîf û civakî ji her kesî re pênase kir. Jin, Jiyan, Azadî hemû qelîştokên ku di navbera mirov û xwezayê de, mirov û mirov de, jin û mêr de çêbibû digre û jiyaneke demokratîk û azad disepîne. Berî her tiştî şoreşekî zihnîye, şoreşekî siyasî û civakî ye.  Di serî de hemû qalibên mêrsalarî, desthilatî hildiweşîne, bi Jin, Jiyan, Azadî hişmendîyeke demokratîk weke alternatîfa herî xurt tê avakirin. Ne tenê dirûşmeyek bû, manîfestoya jiyanê diyar kir, paradîgma tekoşînê bû jiyaneke bê desthilat ava kir. Ji bo wê her kesî netew, bawerî, jin û ciwana hebûna xwe di vê dirûşmeyê de dît,  bû îfadeye çand û zimanê her kesî. Di dîroka gelên Îranê de, cara yeke ku mêran jî ewqasî bi zanist azadiya xwe di azadiya jinan de dîtin, rizgariya xwe di rizgariya jin de dîtin. Jinan bi xwe re mêr jî anîn meydanê, di pêvajoya serhildanan de dîmenekî jinekê çawa di kolanan mêran jî dîne qada tekoşînê rekor şikand. Pir caran mêr bi çorsî dikarin bêjin em ji bo azadiya walat şer dikin, lê nabêjin destpêkê em xwe ji pergala zayendperest, desthilat rizgar bikin, pêwîstiyê xwe bi azadiyê nabînin. Naveroka şoreşê re mêr jî pêhesîn ku kole û qurbaniyê pergalê ne, lewra berî her tiştî pêwîste xwe ji vê pergalê rizgar bikin. Wê Bidome…

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 20 May 2025

Görüntüleme: 179

Tarzê fermandar divê çi bibe, yekser bersiva wî ewe; divê kesayeta fermandar, bê eman bi şer ve girêdayî be. Fermandar, di hemû taktîkên şer de afrîner e, bi vîna xwe wekî pola ye, şikestin li ba wî tuneye, di demên pêwist de tûjbiyinê dide der û derdora xwe rêxistin dike, bi qasî ku kesên di bin venêrîya xwe bi pîvanên partiyê ve girê dide, ewqas jî yên li ser xwe girê dide. Di nava pêkhateya xwe de, her dem di nava lêgerîna kesên bi îrade avakirinê de ye, ji pêkhataye wî fermandarên demê derdikevin. Di PKK'de, yê ku wêrekî ava dike, yê ku moral ava dike, yê ku îrade ava dike, yê ku perwerde dike fermandar e. Fermandar, rastiyan dişopîne, çavdêriyên wê xurt in, di çavdêriyên xwe de bi edalet e, di feraseta fermandar de, yên jor an jî yên jêr nînin, yên baş an jî yên xirab nînin, erka fermandar ne cudaperestî kirine, fermandar, ew kese ku, dikare perwerde bike û pîvanên partiyê di herkesî de biçîne. Fermandar, herkesî wekî hev digire dest û pîvanên partiyê ji bo herkesî wekî hev dixe meriyetê, disiplîn û venêriyê kêm nake. Fermandar, wateyekî mezin dide taktîkên şer û di taktîkên xwe de, bi ser dixe, di taktîk de nade wenda kirin. Fermandar, li beramberî şaşîtî û kêmasiyan yekser xwedî helweste, rastiyan wisa dixe meriyetê ku kes nikaribe li pêşiya wî bisekine. Bê ku bixwe û vexwe ji xitabeta xwe, heta tarzê xwe yê çalakiyê, di warê exlaq û moral de, heta ferasata wî ya felsefî, ji asta wî ya birdozî û siyasî bigrin heta asta wî ya leşkerî, ji asta wî ya ku girîngî dide rêxistinbuyin heta rast nirxandina erdingariyê, ji nirxandina rast ya dostan, heta ji bo dijminê wî tiştên ku girîngin, bi hemû aliyan ve di dem û cihê wî de yê ku xwe fêr dike, dibîne, fêm dike, tê dighîje û bi wate dike ye. Fermandarê şer, di asta pêş de, ji dîplomasiyê bigrin, di giştî ziravtiyên jiyanê de, divê serwer be. Fermandarekî şer, ji her tiştî fêm dike, ji her tiştî agahdar dibe û li gorî wî, xwe vesazî dike. Di PKK'ê de, fermandarekî, bi qasî ji her tiştî fêm dike, ewqas jî xwediyê hêza pêk anînê ye. Fermandar, xulaseya jiyanê ye. Hemû pêwîstiyên jiyanê hesap dike, li gorî wê tevgerandin û herikandinan çê dike. Fermandar, hêza fikir, zikir û çalakî ye, ji şer bawer dike û dizane ku, wê pirsgirêk bi şer çareser bibin. Bi kurtasî di PKK'ê de, ev pîvan pênaseya fermandar in. 

Wekî xulase; em dikarin bêjin, bi derketina Rêbertî û PKK'ê re, êdî ew şerê klasîk yê Kurdan bi dawî dibe. Bi şerê PKK'ê ve êdî ew Kurdê tenê bi qehremantî şer dike, lê herî dawî bin dikeve jî, bi dawî dibe. Di PKK'ê de, fermandarî ji jor ve nayê, berovajî wî, ji jêr ve bi kedê ve ava dibe. Ji xwe di PKK'ê de wisa ye, kesayet milîtanekî baş be, ne li jor, her dem li pêş be, di mijara azadiyê de xwe îkna kiribe dibe fermandar. Di çanda fermandariya PKK'ê de wisa ye; ked fermandar dide diyar kirin, kê/kî ked bide, ew fermandar e. Ger kesayet, pîvanên azadiyê, di lêgerên xwe de, di feraseta xwe de, rast dabe ava kirin, wê gavê ew kes fermandar e. Di rastî de militantî û fermandar wekî goşt û neynûk in, ji hev ne qut in. Fermandar, xwe dispêre kedê, gelek fermandarên me hene, ew ji jor de nehatine, ew di milê kedê de, gavekî li pêş in, ji ber wî jî fermandar in. Pîvanên fermandariya PKK'ê, wisa ne. Ji bo fermandarên PKK çi tê gotin; ewe ku gavekî li pêş avaniya xwe ye. Fermandar, di tarzê fikrandinê de, pêwiste di pêşiya avaniya xwe de be. Di rih de, di pêşiya avaniya xwe de be. Di wêrektî de di pêşiya avaniya xwe de be. Di pîvanên partîbunê de, di pêşiya avaniya xwe de be. Di tekoşîna îdeolojîk de, di pêşiya avaniya xwe de be. Di ked, wêrektî û moral de pêşeng be. Di PKK'ê de, pêşengtî ne diyardeyekî erzane, pêşengtî, dixwazin di warê fikrandinê de be, dixwazin di warê şer û teqtîkê de be, xwe razandina xetê ye. Pîvanê fermandariya PKK'ê ev e. Wisa tê gotin; militanekî, şerkerekî baş, di heman demî de fermandarekî baş e.

Fermandar ji jor ve nayên, rastiya di PKK'ê de, di gerîlatî de ava bûye de, ew bi xwe fermandarê xwe derxistiye. Em tevgerekî gelan e, ji bo wî di rastiya PKK'ê de, fermandar ji derve, ji cihekî din an jî ji jor ve nayê. Yê ku xwe di xetê de kûr dike, xwe dirazîne rastiyên partiyê, ew fermandar e. Tarzê fermandar û gerîla geriya PKK'ê, ne razber e. Ji bo wê, divê xeta fermandariya PKK'ê, rast bê fêm kirin. Lewma, tevlîbuna fermandariya PKK'ê, li ser bingeha van rastiyan hatiye hunandin. Xebatên Rêbertî yên sereke, di rastiya PKK'ê û şehîdan de, afirandina kadroyan bû. Rêbertî, ji bo xeta rast ya fermandarî bide rûnişkandin, kedekî pir mezin da. Taybet, armanca Rêbertî, bi rêya ava kirina xeta fermandarî, guhertina çarenûsa Kurdan ya klasîk bû.

Di Kurdistanê de, di xeta gerîlagerî de, gava yekem ji aliyê Tevgera Azadiyê ve hatiye avêtin. Ev xeta şerê gerîlagerî hem li dijî dagirkeriyê hem jî li dijî feraseta koledariyê ye. Lewra, bi PKK'ê re li Kurdistanê rastiya gerîla kok veda, di heman demî de ev xeta gerîlagerî hem ji bo gelê Kurd, hem jî ji bo gelê heremê, bu çavakaniya hêvî, bîr û baweriyê. Di Kurdistanê de, bi pêşengtiya fermandarên, di rastiya PKK'ê de têşe girtine de, bi derketina gerîla, xeta xwe parastin û azadiyê çêbu. Di encam de, wekî jin jî, xwe spartina vê xetê, fermandariya jin derxist holê.

Lewra, nirxên di xeta azadiyê de hatine ava kirin, ne ayidê zayendekî ango gelekî an jî kesekî ne, ew nirx; yê giştî mirovahiyê ne. PKK, heqîqetekî pêkhatî ye, lewra kê/kî beşdar bibe, tevlî vê heqîqetê dibe. Beriya PKK'ê, azmunekî fermandarî yê Kurdan nebû. Bingeha fermandariya Kurdan, ji aliyê Heval Hakî Karer ve, di salên 77-79'an de, di çalakiya yekemîn, yê Heval Hakî Karer de hatiye avêtin. Dîsa yê yekemîn, fermandariya yekîneyan dike, Heval Mehmet Karasungur e. Kemal Pir jî, di çalakiyên despêkê de, cihê xwe digire û xeta fermandarî temsîl dike. Tecrûbeyên van hevalan, dibin bingehê xeta fermandariya rast, dibin pîvan.

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 06 Kasım 2024

Görüntüleme: 170

Mayan Xatûn

 Di sedsala 19. de jiyan kiriyê û keça mîreke Êzîdiye. Malbata Mayan Xatûn, êş û komkujiyên ku Êzîdî jiber bawariya xwe rûbirû mane têw jê re dibêjin. Mayan Xatûn bi çanda olê Yêzîdî tê mezinkirin. Li gorî wê çandê Meleka Tawus a ku jiber zanyariya xwe li hember xwedî serî radike ya rastî ji milê xwedî ve meleka herî zêde tê heskirine. Jiber ku xwedî zanyar û azadîxwaze. Ango Êzîdî xwedî çandeke zanyarî, azadîxwaz û serhildêrin. Jiber wan teybetmendiyên xwe ola xwe, zimanê xwe û çanda xwe hertim parastine. Mayan Xatûn jineke polîtîk, xwedî hêzeke ramanî bû. Dema ku hewserê wê Mîr Alî Beg dimire Mayan Xatûn dibe rêvebera eşîra Êzîdiyan. Mayan Xatûn bi rêveberiya xwe ya bi adalet bandoreke pir mezin li ser gelê heremê dide çêkirin. Demekî kin de Mayan Xatûn rêveberiya hemû eşîrên Êzîdiyan û heremê digire serxwe. Bi kesayeta xwe ya bihêz li ser rêveberên Tirk û Osmaniyan bandoreke pir mezin dide çêkirin. Mayan Xatûn di dîrokê de yekemîn jineke Êzîdiye ku dibe Mîr û rêweberiya heremekê dike. Jiber ku nava Êzîdiyan de statûya jinê pir jêre. 

Hafse Xana Neqîp

Di 1891’ê de li Silêmaniyê ji dayîk bûye. Di salên şer de, nasnameyek girîng a jinekî bi zanabûna xwe jinên kurd rêxistin kirî û di jiyana civakî de bi bandor e.  Jinên ji ber xizanî û çewisandinê tengaviyê dijîn, xwe dispêrin Hafse Xanê. Ew, di aliyê civakî de rêvebera jinan bû. Xebatên xwe yên jin û Kurdistanê yên wê dihizirî ku pir dişibin hev, bi hevre dan meşandin. Di 1930’ê de, di derbarê mafên netewî yên kurdan de nameyekê dinivîse û ji bo Cemiyeta Miletan (NY) dişîne. Ev bi navê Kurdan destpêk bû. Hafse Xan, ji bo zanabûna jinên kurd pir zêde xebitî. Di damezirandina rêxistina Yekîtiya Jinên Kurdistanê de cih girt û jê re serokatî kir. Her wiha dibistanekî şevê ya ji bo jinan xweser vekir. Ev, yekem dibistana Jinên Kurd bû. Ji bo alîkariya Komara Mihabadê ya di 1946’ê de hatî damezirandin xebitî. Paşê neçar bû biçe Îranê. Hafse Xana Neqîp her tim bawer kir ku, mirovatî di xetekî mirovperwerde dikare biguhere-veguhere. Hafse Xana Neqîp, yek ji nûnera çanda jinê ya dema xwe bû. Ji bo nasnameya xwe ya cins û nîjadî têkoşîn dida, bawer dikir ku divê hemû mirov li gor mafên xwe yên gerdûnî yên ji dayîkbûnê ve tên bijîn, wekhev nêzî mirovên ji her gelî dihatin dibû. Hafse Xana Neqîp ji ber nexweşiya penceşêrê, di 15’ê Nîsana 1953’ân de jiyana xwe ji dest da.

Zerîfe

Di sedsala 20 an de bi serhildana Koçgirî weke jineke serhildêr û agîd derdikeve pêş. Jineke welatpervere û hemû jiyana xwe bi berxwedaniya azad kirina Kurdistanê derbas dike. Evîna xwe ya bi Elîşêr re, bi evîna Kurdistanê tê honandin. Di jiyana xwe de bi gotina Heval gazî hewudu kirine. Zerîfe hem jineke helbestvan û polîtîke û hem jî jineke serhildêr û azadîxwaze. Gelek helbest û maqalan dinivîsîne lê piraniyên wan bi destê xayinan dikeve destê dijmin. Di Serhildana Koçgirî de asta pêşengtiyê de rol dileyîze û bi şerê xwe gelek jinên Kurd bandor dike. Şerê çekdarî de bi nîşangeriya xwe deng vedide. Rêxistin kirin û hişyar kirina gel de xebat dide meşandin û çareser kirina pirsgirîkên aşîran de hewildanên pir mezin dide.

Besê

Di serhildana Dersîmê de Besê weke efsaneyek derdikeve pêş. Ji eşîra Alan e a ku Dersîmê de herî bi nav û deng û hevjîna Seyit Riza ye. Bi welatparêzî, şerkerî û lehengiya xwe bandoreke pir mezin çêdike û li hember dijmin şereke pir dijwar dide. Dibin bombebarana balafiran de heyanê cebilxanya xwe bi dawî dike berxwe dide. Dema ku cebilxaneya wê xilas dibe bi keviran berxwe dide û pişt re ji bona ne keve destê dijmin xwe ji zinaran de diavêje. Serhildana Dersîmê de gelek jinên mîna Besê qehreman derdikevin. Tê gotin ku serhildana Dersîmê de nêzî 1500 jinên Kurd ji bona nekevin destê dijmin de weke Besê xwe ji zinaran de diavêjin yan jî xwe bi çeman de berdidin.

Rindêxan

Piştî serhildana Şêx Seyîd, di bin navê Şark İslahat Planî de pêk anînên, li ser Kurdan tên kirin, dibe sedem ku ji milê gelek eşîrên Kurdan ve berxwedanî pêşbikeve. Ew berxwedanên eşîran weke serî rakirinên biçuk jî tên binavkirin. Jiber ku berxwedaniyên eşîran qut qutî û bi herema xwe re sînordar dimînin, wisa tê gotin. Yek ji wan eşîran ku bi berxwedaniya xwe deng vedaye eşîra mala Eliyê Yunise. Mala Eliyê Yunus herî bêtir bi berxwedaniya keça Eliyê Yunus Rindêxan deng vedide. Rindêxan bi xweşikbûn û lehengiya xwe li herêmê deng dide û bi şerkeriya xwe jî dibe efsaneyek. Rindexan ji destpêkê heyanê têkçûyîna şer de, weke agîdekê pêşengiya şer dike. Lê di nava şer de Rindexan bi birîndarî dikeve destê dijmin. Fermandarê leşkerên komarê li hember navdarî û xweşikbûna wê matmayî dimîne. Fermandarê dijmin, hewl dide dest bavêje Rindexanê. Li hember vê bêçaretiyê, Rindexan ji fermandar re wiha dibêje; “Ez girtî me, hûn xwedî her cure tasarûfa li ser laşê min in, encax ez nikarim li ser axa ku di bin serdestiya mala bavê min de ne, bi we re bim. Ku hûn di nava van sînoran de dest bavêjin min, ezê xwe bikujim”.  Li ser vê yekê fermandar pirsa, ka sînorên axên bavê te li ku diqede, dike. Rindexan wiha dibêje; “Çemê Batmanê sînorê me ye. Tu dikarî piştî Pira Malabadê bibî xwediyê min”.  Dema ku digihên Pira Malabadê, Rindexan dibê “ez dixwazim herî dawî li axa bavê xwe binêrim” û destûra ku biçe ser Pira Malabadê dixwaze. Piştre xwe davêje çemê Batmanê.

Gotinên wê yên dawîn li Pira Malabadê wiha bilind dibe;

''Ezim Rindêxan Keça mîr û axa û çiyan Ey Tirkê Tacik Karê we çi ye li van çiyan Rinda bûye namdar Ez dimirim, birîndar û bê zar Teslîm nabim destê neyar û naçim bê ar''.

Gûlnaz Xanim

Di dîroka agîdiya jinên Kurdan de mînaka din a balkêş jî Gûlnaz Xanim e. Gûlnaz Xanim, serhildana Agîrî de di rêza herî pêş te nava serhildaran de cihê xwe digire. Ji bo parastina sîvîlan bi artêşa Tirkan re ketiya nava şerên dijwar de. Tê gotin ku " dibe tirsa dilê fermandarên Tirk". Pişt re dîl dikeve destê dijmin. Dema ku birayê û kurê wê tê kuştin, dewleta Tirkan serî wan û serhildêrek din jê dikin û dîne nîşanî Gulnaz Xanim dikin. Jê dipirsin; "Ka bibîne tu vana nasdikî yan na!''. Gulnaz Xanim biserbilindî nêzî seriyan dibe; Bi lingê xwe serê Îzzed Beg nîşan dide û tenê dibêje "Ev serê birayê min e". Piştre serê duyemîn nîşan dide û dibêje "Ev jî serê lawê min e".  Dema ku tê ber serê sêyemîn bi dileke xemgîn dibêje "Heyfa viya bû, pêşmergeyekî xizmetkar û çalak bû". Ew sekna Gûlnaz Xanim matmayî û bêdengiyeke kur li ser fermandarên Tirk dide çêkirin. Piştre vedigere fermandaran û wiha dibêje; "Berxê nêr ji bo kêr e!''.  Gulnaz Xanim 3 sal di zîndana Milazgir, Mûş û di wargehên leşkeran de dîl digirin û didin xebitandinê. Piştî 3 sal şûnde îdam dikin.

Hafza Xan

Ji Silêmanê ye û xwişka Şêx Mahmut Berzencî ye. Bi kesayeta xwe ya netewperver, jinparast, siyasî û wêjeyî derdikeve pêş, di dema xwe de ji bona hişyar kirin û perwerde kirina jinan hewildanên mezin dide û gelek xebatan pêş dixe. Mala xwe dike cîhê perwerde kirina jinan. Dema ku komara Mahabadê tê avakirin bi nameyekê ji bo hertiştî piştgiriya xwe pêşkeş dike. Li ser wê Qazî Muhamed jê re nameyek spasiyê dişîne. Dîsa derbarê doza Kurdan û azadiya jinên Kurdan de nameyan ji meclîsa gelên cîhanê re dişîne. Bi wê avayê pirsgirîka Kurd dibe rojeva gelên cîhanê. Hafza Xan sala 1953 yan de ji qanserê dimire. Dema ku diçe ser dilovaniya xwe, jinên ku ji milê Hafza Xan ve hatine perwerde kirin daxwaziya ku mezelê wê li ser Girê Seyvan çêbibe dikin. Li ser daxwaziya jinan mezelê Hafza Xan li ser Girê Seyvan çêdikin.

Mina Qazi

Di dîroka siyaseta Kurdan de Mîna Qazî kesayetek girînge. Di avakirina komara Mahabadê de roleke mezin dileyîze. Mîna Qazî hevjîna Qazî Muhamede. Mîna Qazî sala 1945 an de tekoşîna jina Kurd de gaveke nû diavêje û rêxistina Yekîtîya Jinên Kurdistan avadike. Bixwe jî dibe serokê wê rêxistinê. Dîsa Komara Mahabadê de erkên girîng digire ser milê xwe. Kovara jinan derdixe. Piştî ku komara Mahabadê hildiveşe şûnde jî Mîna Qazî tekoşîna xwe warê siyasî de dide berdewamkirin. Bi caran tê girtin û di îşkenceyan de derbas dibe. Lê dîsa jî heyanê mirina xwe dest ji tekoşîna xwe bernade.

Leyla Qasim

Leyla Qasim di dîroka Kurdistanê de weke pêşeng û qehremanek şoreşger tê bi nav kirin. Leyla Qasim, li Xaneqîn di nava malbateke hejar û welatperwer de ji dayîk dibe. Li Bexdayê zankoyê ango beşa sosyolojî dixwîne. Sala 1970 yan de dema ku li zankoya Bexdayê xwendewane dibe endamê KDP a İraqê. Bi wê awayê dest bi xebatên xwe yên azadî kirina Kurdistanê dike. Ji ber ku tê gotin:” Kurd tenê dikarin li gund û çiyan serî hildin û jin nikarin tewlê xebata şoreşgerî bibin” Leyla Qasim hirs dibe û bîryara wan gotinan wala derbixe derdikeve rê. Li ser wê esasê ji bona destxistina mafên netewî li Baxdayê destpê xebatên şoreşgerî ên ciwanên Kurd dike. Leyla Qasim bi rêhevalê xwe Cewad Hemewendî re di sala 1974’an de li ser rewşa sosyolojiya Kurdan gotarek (nutuk)nivîsandin. Lê jiber wê gotarê tên girtin û gotara wan jî bê ku belav bibe dikeve destê sîxurên Baas. 28'e Nîsanê 1974'an de Leyla Qasim bi çar hevalên xwe ve tê girtin û ji îşkenceyên pir giran re derbas dibin. Pişt re bi bîryara îdamê tên dadgehkirin. Leyla di dadgehê de wiha parastina xwe dike: “ Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd yê ji xewa giran şiyar bin, ez pir kêfxweşim ku bi serfirazî û di riya azadiya Kurdistanê de canê xwe fîda dikim”. Dema ku Leyla Qasim dibin sêdarê marşa Ey reqîb dibêje. Leyla ne tenê ji bona mafên netewa Kurd serî radike, di heman demê li hember rewşa jina Kurd jî serî radike. Di vê derbarê de wiha dibêje:” Heger gelê Kurd mafê xwe yê siyasî û hûqûqî nestîne, mafê jina Kurd jî yê hertim bê bin pêkirin.”

Margaret George- Pêşmergeyek Sûryanî

Margaret, jineke pêşmerge ye ku di salên 1960’an de navdar e. Ji ber ku ew pêşmerge bu ji alîyê mirovan dihat heskirin. Wêne yên wêyî bi cil û bergên pêşmergetî da nişandan ku rêya çîya ji hemu jinan re vekîrî ye. Lê jinên din yên ku li Başurê Kurdistan jiyan dikirin qeysa Margaret ne bi şans bun. Di wan şert û mercan de ji bo jinên din nasnameya misilmantî wek astengekî bu. Bêyî ku malbata wan nebe nikaribun biçin çîya. Bav, bira u xwişka wê, bi Margaret re piştgirî dikirin. Wênekêşê Kurd Zaher Rashid yê ku wê deme surete wê kişandi bu wisa bahsdikir: ‘‘Ez margaretê baş nas dikim. Wê deme dihat Qela Diz. Pir caran dihat stüdyoya min ya wêneyan. Ji ber ku ji wêneyan pir hes dikir. Pir mirov dihat wêneyên wê ji min dixwestin. Bi taybet jî Kurdên Iran. Ji ber ku ew pêşmergeyek li çîya şer dikir û navdar bu. Peşmergeyên li çîya jî wêneyên wê li gel xwe digirtin’’ dawîya jiyana Margaret bi êş e. Tê iddia kirin ku fermandarek peşmergeyan xwestiye pêre peywendî deyne, lê dema ku wê ev red kiri ye bi şiklekî kiryarê wê ne diyar hatiye kuştin. Lê ew di hafiza Kurd u Suryaniyan de ew qehremanek e.

Keça Nexedeyî

Keça Nexedeyî, yek ji jinên herî bi hêz ya serdema Komara Mahabadê ye. Navê wê yê rast nayê zanîn. Ji ber ku gel wê weke Keça Nexedeyî bi nav dikin. Keça Nexedeyî, bi tekoşîn, egîdî û jêhatîbûna xwe nava civaka Mahabatê de binav û deng dibe. Di nava malbateke welatparêz de mezin dibe. Nexedeyî, hîn di destpêka ciwantiya xwede dikeve nava hewildanên azadiya Kurdistanê. Di salên 1941-42’an de bi awayeke çalak beşdarî xebatên damezrandina komara Mahabadê dibe. Rejîma Îranê ji bo vê tekoşera Kurd poşman bike û teslîm bigire êşkenceyên pir dijwar lê dike. Keça Nexedeyî bi mehan zincîranve girêdayî dimîne û çavê wê tê kor kirin. Dema ku rejîma Îranê dibîne, Keça Nexedeyî ji berxwedaniya xwe dest bernade, wê çaxê 1947 an de wê jina şoreşger darve dikin.

Ji Dersên Li Akademiya Jina Azad Ya Şehîd Berîtan Hatiye Berhev Kirin

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 18 Eylül 2024

Görüntüleme: 158

Beriya mirov behsa fermandarî bike, divê mirov behsa YJA Star'ê bike. Lewra YJA Star bi pêşengtiya jin, bi fedakarî û wêrekbûyina jin û herî zêde jî bi keda Rêbertî , hat ava kirin, di heman demî yên YJA Star'ê ava kirin fermandarên jin in. YJA Star jî, wana ava kir. Mirov, îro li hindek pêş ketinan mêze dike, difikire ku bi hêsanî çêbûne. Lewra di rastî de, çêbûne tiştan qet hêsan nebuye. Her çêbûyînekî bi xwe re gelek berdêlên giran jî biriye. Her çiqas, di destpêka tevgera me de jin, bi rista pêşengtî tevlî bûye jî, di nava şer de pir bi nêzikatiyên paşve mayî re, rû bi rû maye. Beriya ava bûyina YJA Star'ê, di dîroka tevgera jina azad de, gelek ceribandinên jinan ên xwe rêxistin kirinê hene. Lê, ji ber mijara me li ser fermandariyê ye emê nekevin berfirehiya van mijaran. Lê, wekî xulase be jî mirov bêjê, piştî pratîka Zelê û dahûrandinên Rêbertî li ser pratîka Zelê, êdî rewşa jin, digîhîje astekî cûda. Ji ber di van pêvajoyan de, jin wekî amûr, wekî barê şoreşê, her wiha pir bi nêzikatiyên paşve mayî re rû bi rû ye. Wekî nêzîkatî Rêbertî vana rexne dike û di salên 93'an de artêşbûna jin dixe rojevê. Ji ber texlîlên Rêbertî digîhîje wê astê ku, 'jin azad nebe, civak jî azad nabe ye'. Li ser vê esasê, roja şehadeta Şehîd Bêrîtan, 25'ê Cotmehê wekî mîlada artêş bûyina jin, tê pejirandin û YJA Star derdikeve ser rûpelên dîrokê. Artêş bûyina jin, beriya wî xwe dispêrê rêxistin bûyina jin ên qadên civakî û di çiya de şêrê gerîla yên jin. Ev di astekî de, ger mirov binirxîne,  şoreş di nava şoreşê de pêçandine, her wiha artêş bûyina jin, bi xelekên beriya xwe ve gihaşt asta YJA Star. Lewra mirov dikare êdî pirs bike, çima YJA Star? Çima navekî din nîne, bi taybetî YJA STAR ango Yekîneyên Jinên Azad ên STAR? Çiye wateya Star? Wateya navê xwe yê dîrokî zanîn girîng e. Lewra, ger navekî hebe, pêwîste armanc û sedemên hebûna wî jî hebin. Nav armanc dide diyar kirin, nav sedemên hebûnê di hundirê xwe de diparêz e. Star jî, divê watê de hem wekî armanc, hem jî, sedemên hebûna xwe di bîra civakê de veşartiye. Hindek tişt hene girêdayî bîra civakî ne. Rêbertî, di nîşeyên xwe yên hevdîtinê de, gelek caran ji parezerên xwe re dipirse; ''Ya Star, ma ev li gel we jî nayê gotin?'' û pir bi kelecanekî mezin, berdewan dike û dibê; ''Ew xwedavend, Îştar e', Îştar, Star û Stêrk e. Star, xwedavenda destpêkê ye. Xwedavenda yekemîn di zimanê me de bi navê Star hatiye pêşwazî kirin''. Hêza xwe ji dîrokê girtin, civakê di rastiyên dîrokî de dest girtin, rêbazên Rêbertî yên rejîma heqîqetê ne.  Star di hafizaya civakê de, xwedavenda evînê û xwedavenda parastina civakê ye. Star, strandin tê wateya parastinê, tê wateya şewq, stêrk, qaimbuyin, xurtbûyinê.   Jin, di dema neolotîkê de şerker in û civakê diparêz in. Niha jî, di Kurdistanê de dema tengavîyekî ango zehmetiyekî di qewime, dapîr û bapîrên me yekser dibên 'Ya Star', bangawaziya xwe ji Star re dikin. Hêna jî ev çand berdewam e, ev wateya Star ya dîrokî jî dide diyar kirin. Ev xwedavenda Sumer weke Nînhursag, Babîlî jî weke Gula Bau bi nav dikin, xwedavenda dayîk Star e ku li Mezopotamyaya Jorîn Kurd weke Stêrk jî bi nav dikin. Bi Sumerî Nîn= nasnava Xwedavendê, Hûr=çiya, gir, Sag=perçe, herêm, di vê wateyê de ye. Ji bo Mezopotamyaya Jêr çiya; li gorî ku Zagros û rêzeçiyayên wî ne, Navê Nînhûrsagê, weke delîlek e ji bo ku çanda xwedavendîtî ji çiyayan daketiye.

Nînhursag, dema xwedavenda herêma çiyayên Zagrosê bûye, di ser Enkî re bûye. Lê piştre, bi Enkiyê ku temsilkarê sembolîk ê çîna jor a Sumeriyan û şaristaniya dewletparêzê re, dibe yek ji çar xwedayên afirîner(An, Enlîl, Nînhursag, Enkî) “Dayîka kedê ya şaristaniya Neolîtîk pêş xistiye temsîl dike. Civaka li derdora dayîkê bilind dibe, weke sîmgeya xwedayîtî nasname qezenckirin e.” “Di zimanê Aryen de beriya dakevin deştên Ferat û Dîcleyê, temsîla xwedavenda navê wê Star e (piştre bi Akadî Îştar), rastiya dîrokî ya di çavkaniya mîtolojiya Sumer de bi balkêşî datîne holê. Weke berhema şoreşa çandiniyê ya Neolîtîk a çanda xwedavendê, hêza wê û bi Sumerî çawa dane veguherandin bi zelalî tîne ziman.”⁽³⁾

 Star parazvan e, Star parazvana hebûn û jiyana civakê ye. Divê em, wateya navê  xwe yê dîrokî baş bizanibin. Ne tesadûfe ku, di dîrokê de careke din, li Mezopotamya, li Zagros û Torosan bi navê STAR artêşekî jin hat ava kirin. Ev tê wateya vegera ser kokên xwe û li ser kokên xwe, ji nûve xwe şîn kirinê. Artêşa Star, YJA STAR li ser şopa Staran hatiye ava kirin. Ev pir bi wate û di heman demî de pir bi rûmet e. Di bingeha ava kirina YJA Star de, armanca, parastina jin, parastina civakê, parastina wekhevî û azadiyê heye. YJA Star, xwedî erkekî dîrokî ye û bi erka xwe ya dîrokî rista xwe dilîze. Di destpêka mirovahiyê de Star dihat çi wateyê, di roja me ya îro de jî gihiştiyê vê rastiya xwe ya dîrokî.

Di dîrokê du rûbar hene; yek desthilatdarî, ya din jî azadiye.  Xeta desthilatdarî bi xwe re şaristaniyê ava kir. Ya din jî bi xwe nirxên civaka xwezayî ne û ji destpêkê, heta niha, ji bo parastina nirxên civakî şerê berxwedaniyê dikin. Desthilatdarî, nûnertiya xeta îxanetê dike û li dijî nirxên civaka xwezayî, pêş ketiye. Xeta din, ya berxwedanî jî, rast xwedî derketina wan nirxên civaka xwezayî ne. Lê em dema li dîrokê mêze bikin, ên ku di dîrokê de di destpêkê de li nirxên civaka xwezayî xwedî derketine jin in. Lewma, ên li dijî wî derketine jî, yên bingeha şaristaniyê ava kirine ne. Di destpêka şaristaniyê de şaman, şef, zilamên şer heye. Lewra, ji aliyê van zilaman ve, di warê şerkeriyê de desthilatdariyekî dijî pergala jin, tê pêş xistin. Di vê wateyê de hindek lingên bingehîn ên desthilatdarî jî hene. Çine wana aborî û artêş in. Van her du mijaran ji bo desthilatdariyê nebe nabe ye. Lingên esasî ne, qadên jiyanê ne. Ji ber vê yekê, yekemîn karê van zilaman jin, ji van qadên jiyanê derxistin e.  Dema aborî tê gotin zilam tê bîra mirov. Dema siyaset tê gotin, zilam tê bîra mirov. Dema artêş tê gotin, dîsa zilam tê bîra mirov. Ji ber ku zilam di serxistina şerê xwe de, di van qadan de jinan têk biriye.   Van qadên ku em navên wan dibêjin, qadên herî bingehîn ên jiyanê ne. Ger jin di van qadan de tine be, tê wê wateyê ku jin hebûna xwe wenda kiriye ango jin, di jiyanê de bê parastin maye, ji jiyanê hatiye qewitandin. Em bala xwe bidinê, ger em bêjin aboriya jin nînê, tê wê wateyê derfetên jiyanî yên jin nînin. Ger em bêjin, mafê jin ên siyasetê, ên polîtîkayê nîne, tê wê wateyê jin hêza xwe ya biryarê wenda kiriye. Ger em bêjin jin, nikare şer bike, tê wê wateyê jin hêza xwe ya parastinê wenda kiriye. Vana wekî xelekekî bi hev re girêdayîne û ger vana nebin li wir îradeya jin jî nîne. Pêwîste, em ji nûve, xelekên xwe yên parastinê ava bikin. Ger em wateya xweya dîrokî nizanibin, em îro jî rast nikarin şîrove bikin. Wateya navê xwe zanîn divê wateyê de jî pir giring e.  YJA Star, hêviya serkeftina dîrokî ya jin e, di naveroka navê STAR de, bi dest xistina hemû qadên jiyanê heye.

Di dîrokê de kesên mohra xwe li dîrokê dane piranî zilam in. Navê jinê di dîrokê de hatiye wenda kirin. Şer, bi dagirkerî û desthilatdariya zilam pêş ketiye. Artêş jî, fermandar jî zilam in, jin di van karan de nîne. Di vê wateyê de jî, YJA STAR,  ji dîroka şer ên ku bi destê zilam ve hatiye nivisandin re bersivekî dîrokî ye. YJA Star, bi rêxistin kirina hêza jin, di nava hêzên parastinê de karaktera artêşan guhert. Wekî tevgerekî şoreşger PKK, ne tenê di dîroka şerên desthilatdaran de, di heman demî de, di dîroka şerên xwe parastinê de jî guhertin da ava kirin. PKK bi tevlî kirin û pêşengî dayina jinê re, di şerê artêşan de jî, di şerê gerîla de jî, guhertin da çêkirin. Di vê milê de ev mînak e. Di vê em vê bizanin. Em wekî hêzên parastina jin, me xwe bi navê Star rêxistin kir. Ev di heman demî de, ji nûve peyda kirina hebûna jinê ye.  Bi kurtahî em navê Star wisa dikarin bigrin dest.

Ji Dersa Zozan Çewlîk a Fermandarî Li Akademiya Jina Azad Ya Şehîd Bêrîtan Hatiye Berhev Kirin.

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 21 Temmuz 2024

Görüntüleme: 451

 Ma em bi hestên xwe re di têkiliyê de ne? Di hestên me û têkiliyên me de kîjan fikir diyarkerin? Ango fikrên ku van hestan tine dihesibînin, înkar dikin, ji rê derdixin, bi tirs digirin dest hene? An jî fikra ku van hestan dibîne, nas dike, penase dike, bi rêxistinkirinê hedef dike hene? Bi qasî qebûlkirina hestên me û ew penasekirinê, çawa bidestgirtina van hestan jî mijareke girînge. Ev diyarbûna hestan di jiyana me de ye. Di tercîhên me de, biryarbûna me de, çalakiyên me de û bi awayeke giştî di her kêliya jiyana me ya şoreşgerî de ya ku xwe dide hîs kirin ev e. Em tine jî bi hesibînin, em înkar jî bikin cardin diyarker e. Em nepixandî, werimandi jî bidest bigrin, xwe bi xapînin jî, bi awayeke ne li rê bidest jî bigirin cardin diyarkerin. Lê di vê destgirtinê de bi awayeke neyênî nebaş diyarker dibin. Lê heger em guhdarî hîsên xwe bikin, em li ser hestên xwe yên xemgînî, acizî, kelecan hakim bin her wiha em bi hestên xwe re di nava têkiliyeke bi pîvan de bin, em vê bi ser bixin, em li qiraxa û qoziyan belav nebin ev hest dikarin di aliyên baş de jî rist bilîzin. Heta dikarin di aliyê başiyê de jî diyarker bin. Li gor nêzîkatiya xwe ya baş û bi tendurustî em hestên xwe û nêzîkatiyên xwe yên ji hestan re di jiyana xwe de li gor zeman û mekan bidin rûnişkandin em ê sûda erênî ji wan bigirin. Di aliyên pozîtîf de wê encam bidin. Bi baldariya van mijaran em bi hestên xwe re têkiliyên erênî daynin, wan di ber çavan re derbas bikin, em zindîbûna hîs bikin wê her roja derbas bibe bi me re fêrbûnên hosta bide pêşxistin.

Rêber APO têkiliyên xwe bi hestan re wiha dinirxîne; “Min hest-fikrandinên xwe, ya herî girîng jî keda xwe, hewildana xwe bi pîvaneke gelek zirav sazûman kir û gihand asta vê sazûmaniya zirav… Mîlîtaniyek partîbûnê dikarim pir eşkere bibêjim ku xwe paqijkirina ji hest û fikrên bi qasî spiyekê ne. Her tim xwe dawerandin e. Ez her roj xwe paqij dikim. Niha ez bibêjim ez rojê çend spiya dikujim dibe ku hûn loma ji min bikin, lê ez her roj dikujim. Ev paqijiyeke û kesên wiha xwe paqij kirine bilind bûne, yên bilind bûne bi serketine… Fesadî ketiye nava hest û fikrên we. Pir kirêt- nexweşike, zêde ne tûj û zelalin… Li fikir û hestên xwe yên rojane mêze bikin, we di keritînin… Hestên we heta radeya dawiyê ku we bi zêdehî ji hêzê dixin… Ev heqaretek mezin e!.. Divê hestên mezin, fikrên mezin, çalakiyên mezin li we werin, yê we bin. Yê min ji bo min besin. Pêwîstiya we heye, ji bo girtina mezinbûnên wiha hûnê çima di nava înkara de bin, hûnê çima bê xîret bin? Hûn pir feqîrin. Di her aliyî de hûn feqîrin. Feqîrê hestane, feqîrê xweşikiyan, feqîrê pîvanan, feqîrê hîsan, feqîrê aliyên siyasî, leşkerî, feqîrê terz, tempo, uslub in. Ev hemû bi were pir zêde ne. Wan fetîh bikin. Ya herî girîng jî feqiriya pîvan û terbiyê ye. Ev di asta herî jor de û bi lez derbas bikin. Dûbare diyar dikim, ez van çekan pir baş bikar tînim. Mînak ez jî însana hestiyar dikim. Ev hêza hestên gel yê niha dijmin qehr dike. Li derdora min bi hest bûyîn, ez hertim bibîr anîn, ez hertim anîna ser ziman tê wateya lêdana dijmine. Ji min hezkirin li dijmin dayîne. Herkes vê dizane ku min hestên xwe, heskirina xwe anîye vê astê. Min ev çawa pêşxist min çiqasî bi nazikî pêş xist? Ji bo avakirina van hestan min salên xwe dan. We dersa hestan qet ne dîtiye. Lê ev çil sale ez vê dersê dibînim.”

  ‘‘Dersa Hestan’’ terbiyekirina hestan, naskirin wan ji bo me dibe perwerdeya heya dawiya jiyana me. Heya însan dijîn hest jî dijîn. Ji ber vê perwerdekirina hestan, terbiyekirin, bi pîvankirin jî weke hûnerekê heya dawiya jiyanê berdewam dike. Qada hestan qada herî zehmet ya ku mirov dibêje; “min xwe perwerde kir, min xwe nas kir, min xwe tehlîl kir, naskir” bi xwe ye. Heger ne wiha bûna Rêber APO ne di got “Ev çil sale waneya ku ez dibînim eve”. Têkiliyên me bi hestên me re pêş dikevin. Em çiqas di ferqa wan de bin, wan perwerde bikin, em ê xwe baştir nasbikin. Heger hertim têkiliyên me bi hestên me re, parvekirina me bi wan re tine be û em hestên xwe zindî nehêlin em nikarin wan bi wate bikin. Heger em nikaribin hestên xwe bi wate bikin em nikarin wan perwerde jî bikin. Em wan perwerde nekin em nikarin polîtîk jî bikin.

Hest çiqasî bi tendurustî bin, aqil herikbar dibe û biberhem dibe. Xetimandina hestan, di kêliyê de eliqî mayîn, aloziyan jiyan bike, dibe sedema kesê xwediyê van hestan bibe wek gêjan. Çiqasî bi aqil û zekî be jî xwediyê van hestan dibin wek gêja. Ev hest mirov dikarin bibin berbi fikrên bi nexweşî. Ji ber vê guhdarîkirina hestan gelek girînge. Lê wek mîlîtanên azadiyê yên serkeftî, azadîxwaz, têkoşervan divê em bikaribin dengê hestên xwe, gotinên hestên xwe, çi didin hîs kirin, bi aqlê xwe bi vîna xwe bi zekaya xwe ya analitik û hestiyar guhdar bikin û binirxînin. Pêwîstiya hestan jî bi paqijkirin-dawerîn, safîbûn û zelalkirinê heye. Em bikaribin bi çavê dil, bi hîs û sezgiyên xwe yên hindirîn, bi dîtina hindirîn di aqil û vîna xwe de dawerînîn û li wan mêze bikin. Dema em wiha bikin em ê bibin însanê bi tewazun. Lê em hestên xwe bêserûber, serberdayî, bê pîvan, bê zanîn bihêlin bi hinek deman re teng bigirin dest an jî hestên xwe zêde bi werimînin û xwe werimî nîşan bidin, an jî em hestên xwe bi têkiliya zekaya analîtîk û hestiyar negirin dest û terbiye nekin dibe ku em, hem hestên xwe hem jî tendurustiya aqlê xwe wenda bikin.

 Di hinek kêliyan de tenê hestên me serwerin. Aqil di van kêliyan de ne li pêşe ji ber em li hay ji xetayên xwe nînin. Bi bîranîna van xetayan em dikarin li ser van kêliyan rawestin. Bi vî awayî em bi ceribandinên xwe yên xwebûnê tecrûbeyan digirin. Her wiha di kêliyên ku êş û çoşên pir mezin jiyan dibin de herî zêde hestên xwînsariyê pêwîstin. Çima? Ji ber ev herdû hest dikarin mirovan bibin berbi aliyên dijber jî. Di vê mijarê de şert û merc, mekan jî li ser hestan tesîr dikin. Hest jî dikarin şert û mercan diyar bikin. Şert û merc jî dikarin hestan tesîr bikin. Divê em van herdû aliyan hertim li ber çavan bigirin. Bi mêzekirinek dîroka me ya şer em dikarin xwe di perwerdeya hestan de derbas bikin. Em dikarin “dersa hestan bibînin”.

Rêber Apo dibêje; “Bi qasî ku têra hemû jiyanê bike û di her kêliya jiyanê de derbasdar be ji hestên sînorkirin û bes dîtinê re firsend ne dayîn. Rê nedayîna van hestan… Serkeftin heye, lê ketina hewaya serxweşiya vê serkeftinê bi vebirî nabe. Heya niha jî derûniyeke wiha ku li ser min heye ez ji we re bêjim. Dema ez bi ser dikevim ez nakevim hestên serxweşiyê lê nerehetiyek pêş dikeve. Ango azwerî, zewq û ked bi temamî ji bo afirandina serkeftinê pêş dikeve û ez xwe di nava pêvajoya qezencan de dibînim. Piştî ez tiştekî bidest dixim êdî ew ji ya min bûnê derbas dibe. Ew dibe ya herkesî.”

Weke vê em dikarin gelek ceribandin û biwêjan zêde bikin. Ji van ceribandina dersa hestan ya ku em bigirin bi gotina Rêbertiya me “yên hestên herî mezin bi armancê re bidin girêdan, pêwîst bike dikarin dijmin jî di nava van hestan de bicih bikin.” Rêber APO di gelek dahûrînên xwe de pratîkên me yên şer, ceribandinên me yên partiyê, têkiliyên me yên jiyana civakî, têkiliyên jin-zilam bi berfirehî bidest girtine û nirxandine. Em dikarin kurteyek ji van nirxandinan wiha parvebikin.

…Hûnê xweşikiyê bidest bixin, azwerî û hestan jî pêş bixin. Ji bo vê ez dibêjim hûnê hinekî lêbikolin û zanibin têbikoşin. Têkiliyeke hestan ya bê tekoşîn nabe. Dema ez behsa têkoşînê dikim ez nabejim hûnê çavê hev dû derxin. Divê mijarê de bi tu awayî ez hinekî ji we re nabim hêvî. Hûn di famkirina nakokiyê de û ya herî girîng jî di derbaskirina nakokiyan de bi terzê bi pîvan nizanin têbikoşin. Di têkiliyên we yên heskirin û hestan de, di bertekên we de bêpîvanî heye. Ger di hestên min de jî bêpîvanî hebûna ma wê têkiliya Kurdan çawa bûna? Weke min got, wê bifetisiyana, biçûna û ti pêşketin jî çênedibûn. Ev tehlûke ji bo we gelek berbiçave. Hinek bibin xwedî wîjdan.”

Ji bo ku têkiliyên me yên hestan berbi aliyên başiyê de biçin divê em bi têkiliyên xwe re di nava parvekirineke bi tenduristî de bin. Encax bi vî awayî em dikarin encamên bi tendurustî bigirin. Di biryarên me de, şekilgirtina tevgerên me, tevlîbûna me ya şoreşê de, erkên ku em bicîh tînin de rista hestên me hene. Em çiqasî van hestên xwe bi awayeke kûr û bihêz bidest bigirin û bizanibin em ê ewqasî encamên mezin jî bigirin. Eksî vê jî dikare jiyan bibe. Aqilê ku bi hest û hîsan berbi biryaran ve naçe, hîs û hestan guhdar nake, ji van biyanî bûye her wiha aqlê bê rûh jî bûyereke din ya girînge. Ma çima em di gelek kêliyan de hîs-hestên xwe guhdar nakin, şens nadin ajoyên xwe yên hindirîn û hestên xwe? Em wan guhdar nakin, cîdî nagirin her wiha rêya rast ku nîşanî me didin nabînin û şens nadin wan. Dibe ku tesîra zanistperestiya Ewrûpa û pozîtîvîzmê li ser hest û zîhniyeta me jî kiribe. Ji ber vê em nikarin van rengan bibînin. Ev tesîra aqlê pozîtîvîst ku li rovaja zanistperestî pêşxistiye wiha ye; “aqil û hest du diyardeyên dijberî hevin. Hêza aqil ji ya hestan zêdetire. Aqil ji hestan çiqasî were paqijkirin û xwerû be ewqasî zelal û sexlem di xebite. Lê heger hêza aqil li ser hestan kêm bibe wê demê wê kar tevlîhev bibin.” Dibe ku ev fikir tesîr li ser me jî kiribe. Divê em ji xwe bibirsin. Ne zekayek tenê bi hestan bi xebite, ne jî aqilekî tenê bi mantiqê hişk û zuha bi xebite me polîtîk dike. Ango di avakirina pergalek demokratîk û azad de me nake kesayeta azad ya bi tendurustî.

Heger têkiliya me bi hestên me re di asta ne pênasekirin, ne naskirin, ne girîng dîtinê de be û tine hesabkirinê de be ev rewşeke gelek bi tehlûke ye. Rewşa însaneke ku hestekî bi hêz û kûr jiyan neke jî cardin wiha ye. Ev bêhestbûne û pir bi tehlûke ye. Divê însan li ser hestên xwe yên ku aqil tesîr dikin, ji rê derdixin, di fetisînin jî hakim be, ji wan rizgar bibe, bi awayeke tendurustî ji wan dûr bikeve. Hevberdana ji van hestan pêwîste. Li hemberî hestên însan bê hişyarî, bêrêzî, girîngî nedayîna hestan jî kêmbûna ji însanbûnê eşkere dike. Heger ev neyên derbas kirin wê însan berbi sînorên tehlûkeyan ve bibe. Rêber APO berî niha bi salan bal kişandiye ser tehlûkeyên vê mijarê; “Ya herî xerab jî hûn bêhestbûneke muthîş jiyan dikin. Faşizm bi rêbazên şerê taybet, bi şerê derûnî ajoyên heywanî yên didin kolekirin bi derfetên kolekirinê ve dide girêdan û însan ji cewherê wê dide valakirin. Bi vê rêbazê pir bi tehlûke însanan birêve dibe. Ajoyan bi enaniyetê didin axaftin. Herkes bi awayeke tirsnak enanî bûye. Herkes dikare ji bo berjewendiyeke xwe ya besît bibêje “bila cîhan hilweşe, bila hemû civak bi dawî bibe”. Ev encam wan kesan jî nade jiyan kirin. Lê ev wek bîrdoziyeke faşîst hatiye pejirandin. Bê heste, ji xwe hestên faşîzmê tine ne. Faşîzm însana dike celad. Piştî ku faşîzm însana bêhest dike, ji dagiriyê re vekirî dihêle, bi kar tîne û her karî dide kirin”. Ji bo kes neyê van sînorên bi tehlûke divê mirov hay ji hestên xwe hebe, wan bizanibe, bi nav bike, mezin bike bi hêza fikir û felsefê bilind bike û polîtîk bike. Ev bûyerek jiyanî ye.

Komîteya Jineolojî Ya PAJK'ê

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 22 Haziran 2024

Görüntüleme: 151

1- Rojhilata Navîn 'Baweriya Xweda'

       Di şerê fetih kirinê de di wateya baweriyê de, em mînaka, Rojhilata Navîn bidin. Mijara herî bi bandor di Rojhilata Navîn de di aliyê bawerî û fikir de şer pêş xistin de, Îslamiyet e. Li Rojhilata Navîn, fetîhên herî mezin kî kirine û li ser navê çi kirine? Teqez û bê nîqaş, li ser navên Îslamiyetê hatine kirin. Li ser navê Îslamiyetê şerê fetih pir hatine kirin. Bi navê baweriya xwedê şer hatiye kirin. Îslamiyet bi xwe, bi baweriya xwedê hatiye ava kirin. Di Îslamiyetê de, artêş tên ava kirin û bi artêş fetih pêk tên. Îslamiyet şûrê xwedê ye. Xwe bi şûr hakîm dike. Îslamiyet bi qasî, ji bo vê cihanê şer dike, ewqas jî ji bo cihana din şer dike. Di Îslamiyetê de, şer li ser esasê baweriyê pêş dikeve, gelek fermandarên wî jî derdikevin. Ji nîv girava Erebîstanê bigrin heta Rojhilata dûr tevgerekî fetihê pêş dixin. Bi vê rêyê nîviyê cihanê fetih dikin. Bê bawerî şer nabe, bawerî hebe, şer dikare pêş bikeve û berfireh xwe pêkan bike.

2- Îskenderê Makedon 'Fikra Helenîstîk'

Îskender, kurê Fîlîp yê qralê Makedon e. Fîlîp dema amadekarîya êrîşê Persan de, tê kuştin (B.Z 336). Piştî mirina Fîlîp, kurê wî Îskender dibe qralê Makedon. Îskender kesayetekî perwerde kiriye, bingeha fikrên wî ji aliyê Arîsto de tên amade kirin. Arîsto wî li ser felsefeya ku dibê; ''Hêza Yewnenîstanê heye, bibe desthilatê giştî cihanê. Lê ji bo wî divê kesê Yewnenîstan bi rêve bibe, tekane be, serê xwe li ber kesî netewîne û hetta qanûnan jî bikaribe bin pê bike.'' Çavkaniya fikrê Îskender Arîsto ye. Xeyalê Îskender ewe, bibe xwediyê welatekî ku roj lê dertê û lê diçe ava. Li ser fikra Helenîstîk berê xwe dide, Rojhilata Navîn û heta Hindan fetih dike. Fikra helenîstîk girêdayî çand, hûner û felsefeya Yewnan û belav kirina wî li cihanê pênase dike. Hindek dibên; Îskender xwestiye di navbera fikra rojava û rojhilat de peywendiyekî ango sentezekî ava bike. Ev pêla fikir ya ku Îskender daye destpê kirin re dibên Helenîzm. Lê di rastî de, Arîsto, ji ber ku mîstîsîzme biçûk dibîne fikir û baweriyên Rojhilat na ecibîne. Arîsto dibê, felsefeya Yewnanan li ser aqil pêş ketiye şenbertire û divê li herî hakîm bibe. Îskender jî li ser vê nêrînê perwerde kiriye, Îskender vê fikra Arîsto diparêze û dixwaze dewlemendiya Rojhilat dagir bike û fikra Yewnanan li ser Rojhilat serwer bike.

      Me behsa fikir kir, ev ji bo me giştî derbasdar e. Mijarekî ku em têde dikevin xeteriyê ev e. Ji bo Îskenderê Makedon çi dibên? Ew bi xwe giştî, 33 salan jiyan kiriye. Lê, di dîrokê de bi temenê xwe yê ciwan gelek cih fetih dike. Wê gavê yê Îskender dike Îskender çiye? Hedef û armancên Îskender in.  Hedefên însan dema mezin bin, wê gavê azweriya însan jî zêde dibe. Yewnan felsefê bi xwe didin destpê kirin, xwe wekî çavkaniya felsefê dibînin. Di dîrokê de, Balkanî û Ewrupî, gelek caran berê xwe dan, Rojhilata Navîn. Îskender wê gavê hêza xwe ji çi digre? Ger felsefeya Yewnan nebe, felsefeya Arîsto nebe, wê bi navê Îskender kesekî derneketiba. Îskender belkî jî neba Îskendar. İlhama Îskender ji çi tê, ji felseya Arîsto tê. Îskender berê xwe dide Rojhilata Navîn, ji ber Rojhilata Navîn bi gelek tiştên xwe wê demê bal dikşîne. Îskender heta Kurdistanê tê. Dema Îskender heta Kurdistanê tê, li wir şaristaniyê dibîne û matmayî dimîne, ji ber ku Arîsto bi xwe her dem Rojhilata Navîn, fikir û baweriyen wî biçuk dibîne û Îskender jî wisa perwerde kiriye. Lê Îskender dema tê Rojhilata Navîn dibîne, çavkaniyên gelek tiştan Rojhilata Navîn e. Gelek qral, pêşeng ji bo wî berê xwe dane Rojhilata Navîn. Di rastî de, şaristaniya Yewnanan nebe, felsefeya Arîsto nebe, Îskender nedibe Îskender. Îskender ji bo wê jî, ji rêzê jiyan nekir. Berê xwe da, Balkan û Qafkasan, lê herî zêde berî xwe da, Rojhilata Navîn. Di dîrokê de cara yekem yê ku Gatayên Zerdûştiyan, hildiweşîne Îskender e. Ji ber Îskender ji Rojhilata Navîn pir bandor dibe û dibîne ku ev çand wisa zû bi zû wê neyê guhertin, ne gengaze fikra Yewnaniya li vir serwer bike. Ji vî ditirse û ji bo wî jî pir tiştan hildiweşîne, xirab dike, bi taybetî li beranberî Kurdistanê kiryarên wî pir xirapker in. Ji xwe artêşa wî gelek caran bê bawer dikeve. Lê hêza Îskender heye ku artêşa xwe heta ber bi Hindan jî bimeşîn e.

Emê di rûpelên pêş de, bi ber firehî li ser taybetmendiyên fermandaran bisekin in. Lê di vir de taybetmendiyên Îskender çibûn, em hindek vana vekin. Artêşa Îskender, gelek caran tê ber bi bê biryar bûnê, tê ber bi belav bûnê, lê dîsa jî Îskender nasekine û fetih dike. Rixmê pir ciwan e, artêşa xwe kom dike û fetih dike, zafer qezenç dike, moral dide artêşa xwe û wî dimeşîn e. Ew artêşa xwe wisa li ser lingan digre. Yên din Îskender herî zêde bi çi bandor dibe, em wî vekin. Îskender, bi çanda Rojhilata Navîn bandor dibe. Îskender, dixwaze çi bike, yek jî ferqa tarzê Îskender çiye? Îskender, dixwaze senteza felseya Yewnanan yanî ya Makedon û şaristaniya Rojhilata Navîn bike. Di rastî de dixwaze fikra Yewnanan serwer bike û dewlemendiya Rojhilata Navîn jî bixe malê Yewnan û Makedonan ji bo gelek bajaran bi navê xwe ava dike, gelek çiya, deşt her wiha navên Yewnanî lê dike. Ew tenê fetih nake. Çandekî maddî aîdê Yewnanan jî li Rojhilata Navîn ava dike, ev nav hên jî derbasdar in. Di heman demî de, zewacan pêş dixe. Jiber dibîne, çanda Helenîstîk û fikra Aristo tê li ber çiyayên Kurdistanê disekine, nikare derbas bike. Kurdistan berhemên neolotîkê temsîl dike, çavkaniya fikrê diyalektîk yekem car li vir pêşketiye, Zerdûştî îfadeya vê tiştê dike, wisa ne hêsane ji fikrekî din bandor bibe, ew bixwe şaneya kokê ye. Îskender vê ferq dike û Gatayên Zerdûştan xirab dike. Îskender ji bo pêş de biçe zewacan pêş dixe armanca zewacên Îskender di bingehte ev in.  Îskender bi xwe jî bi prensesa Farisan re dizewice û bi gelek jinên Kurdan re jî leşkerên xwe dide zewicandin. Gelek leşkerên xwe bi jinên Farsan re jî dizewicîne. Îskender, pir ciwan e, bi rêbazê fetih kirin û bi tarzê zaferê, Yewnanan di dîrokê de gavekî pêş de dibe. Taybetmendiyê Îskender di milê fermandarî de, yê sereke, em dikarin bêjin mêze kirina wî yê gerdunê ye. Xwedî hêza fikir û armancekî ku vê fikrê belav bike ye, li pêşiya belav kirina fikira xwe de ti astengiyan nasnake. Hêza xwe heye ku artêşa xwe iqna bike û heta Hindan bibe. Di heman demî de, vana taybetmendiyên fermandaran ên sereke ne.

3-Napolyon 'Fikra Pere, Pere, Pere'- 'Pêla Birjuvaziyê'

      Em ji bo Ewrûpa jî Napolyon mînak bidin. Napolyon dibe li dij şoreşa gelan be, lê jiber em dixwazin, bal bikşînin bandora fikir û baweriyê emê mînaka Napolyon jî bidin. Napolyon xwe dispêre çi? Ji bo Napolyon mirov dikare bêjê ku xwe dispêre derketina kapîtalîzmê. Çawa tê gotin ji bo Napolyon, dibên 'xwedayê li ser rûyê erdê ye' wisa tê pênase kirin. Pêşengtiya çi dike? Napolyon, pêşengtiya fikrê kapîtalîzmê dike. Napolyon, di serdema derketina kapîtîlîzmê de dijî. Pêşengtî ji vî re dike. Yê pêşengtiya şaristaniya moderniteya kapîtalîzmê dike Napolyon bi xwe ye, Napolyon, fikrê kapîtîlîzmê belav dike. Ji xwe di serdema kapîtalîzmê de dijî û Fransa divê milê de li Ewrupa serkeşiya vê fikrê dike. Yê herî zêde pêşengtiya kapîtalîzmê dike, fermandariya wî dikê û li ser lingê wî dide sekinandin Napolyon e. Napolyon bivê bawer dike, îlhama xwe ji wir digre. Ji bo Napolyon dibên; 'xwedêyê li ser erdê ye'. Wisa xwe bi nav dike û wisa jî bandor dike. Lê di encam de, her çiqas bi fermanan şer pêk tîne jî di nava şerekî pir qirêj de rista xwe dilîze, fermandariya talan û diziyê dike, bi sed hezaran însan bi fermanekî xwe dide kuştin. Berhemên şoreşa Fransa ji bo gelan derxist holê bi destê kesên wekî Napolyon tên wêran kirin û dikevin bir desthilatdariya çîna birjuva. Lê her çiqas di dîrokê de rolekî xwe yên neyînî hebe jî aliyê ku em ji Napolyon bigirin ewe ku, bi fikirekî bawer e û ji bo wî dikare şerê xwe mezin bike. Ji xwe gotinekî dîrokî yê Napolyon heye, ew gotinên wî yên dibê 'pere, pere, pere' îro jî şiyara pergala modernîteya kapîtalîste.

4-Rojhilatê Dûr 'Doktîrîna Konfîçyus û Tao'

      Fermandarên li Rojhilatê dûr derdikevin cuda ne. Li Rojhilata dûr di şerde mêzekirina felsefîk li pêş e. Şer wekî huner girtina dest heye. Nêzikatiyên wan ji artêşê re, nêzikatiyên wan ji parastinê re, nêzikatiyên wan ji şer re cuda ye, di ilma şer de hindek taybetmendiyên wanên balkêş hene. Ew hêza xwe herî zêde, ji felsefeya Konfiçyus digrin. Doktrîna Konfiçyûs û Tao li ser şerê Rojhilatê dûr pir bi bandor e. Taoîzm, di bingeh de xweser bûyinê derdixe pêş, ev dibe sedem kû li Rojhilatê dûr perçe bûyin pêş bikeve û şerên di navbera qewman de gur bibe. Wekî alternatîfa doktrîna Taoîzmê, Konfîçyûs derdikeve û kevneşopiyê diparêze, dibê; rêzdarî ji yê beriya xwe re pîroz e û divê yek destî di welat de hebe. Doktrîna Konfiçyus rê li yek bûyina Çin û Japonyayê vedike. Li Rojhilatê dûr, şer û artêş encama fikir e. Dîsa Sun Tzu heye, rixmê ewqas dem derbas bûye, lê hîn jî tespîtên wî yê şer derbasdar in. Di pirtûka wî ya bi navê 'Hunera Şer' de gelek tespîtên girîng hene; li gorî Sun Tzu, divê şer zêde neyê dirêj kirin, dijminahî tiştekî baş nîne. Şiyariya Sun Tzu ya herî tê zanîn, dibê; 'Ger kesekî hem xwe, hem jî dijminê xwe nasneke wê teqez bin bikeve. Ger kesekî xwe nas bike, lê dijminê xwe nasneke dibe bi ser bikeve, lê ev tesaduf e. Lewra ger kesekî hem xwe hem jî dijminê xwe baş nas bike, wê teqez bi ser bikeve'. Di hunera şerê xwe de, bi girîngî xala îstîxbaratê dest digirin, di heman demî de şerên xwe bi ziravtî bi rêve birin, di hurgiliyan de kûrbuyin mijarekî girêdayî felsefeya jiyanê ye ku di şer de bandora xwe çê dike. Şerê Çin û Japonan xwe dispêre xweza, milê metafîzîkî pir li pêş e, xitabê dilê civakê dikin. Hem di milê fikir de xurt in, hem jî di xistina meriyatê de xwedî çalakî ne. Dîsa di artêşên wan de Samuray hene. Di felsefeye wan a şer de mamoste û şagirt hene. Di navbera mamoste û şagirtan de, têkilîkiyên murîd û murşîdî heye. Samuray kesên fedaî ne, xwe razandina armancê di van kesan de li pêş in. Hêzên îdeolojîk û felsefîk in, şer bi ziravtî dimeşîn in, binkeftinê ti car qebûl nakin. Çanda Samuray xeta leşkertiyê dide diyar kirin, van kesên dibin Samuray di temenên pir biçuk de tên amade kirin. Pir bi dîsîplenekî mezin, tenê ji bo zaferê tên perwerde kirin, dema bin dikevin xwe dikujin, ji ber ku binkeftin di çanda leşkertî de wekî bê rûmetî tê dîtin. Dîsa sazîbûna Samurayan wekî hêzên taybet e, yekser girêdayî qral in. Divê qralên xwe bi berdêla canê xwe biparêz in, ger nikaribin qral biparêz in û qralên wan bê kuştin, ew ji erk tên xistin û wekî Ronîn tên bi nav kirin. Çîna Ronînan ji bo Samurayan bê rûmetî ye û li ser navê wan lekekî mezine, ew ji bo dîsa bibin Samuray û bi rûmeta leşkertî bijîn, gerek tola xwe rabikin. Felsefeya wan ewe; '' Em û dijminê xwe, di bin sîwana heman asîmanê de najîn, ya ewê bimirin, ya jî emê bimirin'. Ev felsefeyeke û sazîbûnekî gelekî xurt e. Di armanc de yekbûyin, di pêk anîna erkê de xwe kîlît kirin û teqez serkeftinê hedef kirin têşeya fermandariya Rojhilatê dûr daye diyar kirin. Leşkertî û rûmeta leşkertî parastin wekî çandekî pişt re di giştî fermandarên wan de pêş dikeve û dema fermandarên wan, bin dikevin yekser bi gotina wan''harakîrî'' hildibijêrin yanî xwe dikujin. Felsefeyeke wan bivê rengî heye Taybetmendiyekî Rojhilatê dûr yek jê jî, di şerê wan de jin, li pêş in. Hetta, jin di nava wan de pir şerker in, hem bi zanistî, hem milê ruhî, hem jî di milê hunerî de li şer mêze dikin, di artêşan de pêşengtî dikin. Ev taybetmendiyên wan xas in. Lê aliyekî din ên Rohhilatê dûr kesayetên wekî, Atîlla û Cengiz Xan jî hene. Ev kesan, felsefeya xwezayê, di milê îktîdarê de digrin dest, wisa nêzî vê felsefeyê dibin. Dîsa jî ji ber nêzikatiyên wan felsefîk in, her çi dibe milê desthilatdarî, her jî çi milê civakî, di encam de ji ber nêzikatî di milê fikir de pêş dikeve, di şerê xwe de serkeftî dibin.

 5- Kurdistan 'Diyalektîka Zerdûşt'

      Em minakek ji Kurdistanê jî bidin. Di Kurdistanê de; dema îdeolojiya Zerdûştî heye, li wir kesên wekî Kawayê Hesinkar derdikevin. Emê pişt re bi berfirehî li ser bisekin in, lê ji bo fêm kirina hêza fikir, mirov dikarin mînaka wî bidin. Kawayê Hesinkar, li beranberî Dehakan şer dikin, têkiliyên Kurdan di wê demê de bi derdor re di asta stratejîk pêş dikevin. Bandora fikra Zerdûştî bi Kurdan re, gelek deskeftiyan dide qezenç kirin. Hêza fikir û hêza aqile, civakan bi hêz dike û ji êrişên derva diparêze ye.

Ji Dersa Zozan Çewlig A Fermandarî Li Akademiya Jina Azad Ya Şehîd Bêrîtan Hatiye Berhev Kirin

Ayrıntılar

Oluşturuldu: 20 Haziran 2024

Görüntüleme: 477